ویتامین دی (Vitamin D) یکی از ویتامینهای محلول در چربی است. این ویتامین با کنترل تعادل کلسیم و فسفر، افزایش جذب فسفر و کلسیم از روده‌ها و کاهش دفع از کلیه، مانعِ بروز مشکلاتی همچون پوکی استخوان می‌شود. ویتامین D برای سلامت بخشی از اندام‌های بدن مانند استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، دندان‌ها و حتی تقویت سیستم ایمنی بدن، اهمیت بسیار زیادی دارد.
امروزه در سراسر جهان بسیاری از افراد دچار کمبود ویتامین D هستند که اغلب تغذیه‌ی نادرست و عدم دسترسی به نور خورشید دلیل آن است. مشکلی که وجود دارد این است که ویتامین D به سختی از منابع غذایی معمولی به دست می‌آید و تامین اندازه مورد نیاز بدن، تنها از طریق مصرف منابع ویتامین D امکان پذیر نیست و باید از فرآورده‌هایی مثل شیر یا غلاتی که با این ویتامین غنی شده‌اند، استفاده نمود. در این مقاله با ما همراه باشید تا با عوارض کمبود ویتامین D و راههای درمان آن آشنا شوید.
بدن ما به چه میزان ویتامین D نیاز دارد؟
به طور کلی توصیه می‌شود که بزرگسالان زیر ۷۰ سال، در روز ۶۰۰ واحد ویتامین D مصرف کنند و افراد بالای ۷۰ سال نیز روزانه ۸۰۰ واحد دریافت کنند. اما وقتی پزشک، بیماری را به دلیل کمبود ویتامین D درمان می‌کند (به ویژه اگر این کمبود شدید باشد)، ممکن است تا زمانی که مشکل بیمار برطرف شود، تا ۴۰۰۰ واحد در روز را تجویز کند.
عوارض کمبود ویتامین دی (D)
۱. درد و ضعف ماهیچه‌ها
ماهیچه‌ها برای داشتن عملکرد درست، به مقادیر معینی از ویتامین D نیاز دارند. وقتی ویتامین مورد نیاز تامین نمی‌شود، این کمبود می‌تواند منتهی به دردناک و ضعیف شدن ماهیچه‌ها شود. این همان حسی است که اغلب، زمانی آن را تجربه می‌کنید که به عفونتی ویروسی مانند آنفولانزا دچار شده‌اید. شدت این درد از نسبتا ملایم تا شدید متغیر است و اگر این کمبود ویتامین جبران نشود، در طول زمان بدتر می‌شود.
۲. سردرد و سرگیجه
این نشانه به‌عنوان یکی از علائم فشار خون بالا رایج است، و معمولا کسانی که کمبود ویتامین D دارند، از فشار خون بالا شکایت می‌کنند. به فشار خون بالا، «قاتل خاموش» نیز گفته می‌شود، زیرا با وجود اینکه عامل خطری برای سکته‌ی قلبی و مغزیاست، ولی در برخی افراد هیچ علائم هشداردهنده‌ای وجود ندارد و آنها متوجه بالا بودن فشار خون خود نمی‌شوند. اگر سردرد و سرگیجه دارید و گمان می‌کنید که شاید فشار خون‌تان بالا باشد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
۳. عفونت‌های مکرر
اگر متوجه شده‌اید که به عفونت‌های ادراری مکرر یا مشکلات تنفسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا دچار می‌شوید، این احتمال وجود دارد که سیستم ایمنی بدن شما به اندازه‌ی کافی قوی نباشد. یکی از دلایل ضعف سیستم ایمنی بدن کمبود ویتامین D است که در سلول‌های سیستم ایمنی، در غلظت بالا یافت می‌شود و برای عملکرد مناسب آنها ضروری است. در مطالعه‌ای مشخص شد که احتمال مبتلا شدن به سرماخوردگی یا آنفولانزا در کودکانی که ویتامین D به میزان زیاد در سیستم ایمنی بدن آنها وجود دارد، کمتر است.
۴. مشکلات گوارشی
اگر وضعیت پزشکی خاصی مانند بیماری سلیاک یا بیماری التهابی روده (IBD) در مورد شما تشخیص داده شده است، یا اگر مشکلاتی مانند سوزش سر دل یا یبوست دارید، ویتامین D می‌تواند موجب کاهش سرعت عبور مواد غذایی در بدن شما شود. همچنین به خاطر داشته باشید که میان مشکلات گوارشی مانند سلیاک و سایر مشکلات سلامت، رابطه‌ای قطعی وجود دارد.
۵. عرق بیش از حد
یکی از علایم کمبود ویتامین D، عرق کردن است. اگر متوجه شده‌اید که بیش از حد عرق می‌کنید، و هیچ دلیل واضحی مانند تب، هوای گرم یا تمرین ورزشی شدید، برای آن وجود ندارد، این مسئله را نیز باید با پزشک خود در میان بگذارید. هنوز مشخص نشده است که چرا کمبود ویتامین D منجر به این مشکلات می‌شود، ولی با این حال، این مسئله در تحقیقات پزشکی، تثبیت شده و قطعی است.
۶. احساس افسردگی
یکی دیگر از علائم کمبود ویتامین D، افسردگی است. از علائم افسردگی، می‌توان به وجود احساس ناراحتی، بی‌ارزش بودن یا صرفا افسردگی ساده اشاره کرد. اما خبر خوب این است که با جبران کمبود ویتامین D، در بیشتر موارد این مشکلات از میان می‌روند و می‌توانید دوباره به زندگی عادی برگردید.
۷. ریزش مو
بین کمبود ویتامین D و ریزش مو ارتباطی قوی وجود دارد. اگر سطوح ویتامینهای بدن شما برای مدت زیادی کمتر از حد معمول باشد، مواد غذایی حیاتی مورد نیاز برای طی شدن یک چرخه طبیعی رشد به فولیکول‌های مو نمی‌رسد. کمبود این مواد غذایی باعث می‌شود موهای شما شکننده و حساس شوند یا دچار ریزش شوند، چرا که بدن شما توانایی کامل کردن چرخه‌ی رشد موها را ندارد.
ویتامین دی یکی از مواد مغذی است که روی رشد مو تاثیر می‌گذارد. اما در کنار آن ویتامین C و بیوتین هم نقش مهمی در تغذیه مو دارند و باعث می‌شوند مو قوت خود را حفظ کند و ریزش موها کاهش یابد. به طور خلاصه، نگه داشتن سطح این ویتامین‌ها در اندازه‌ی طبیعی خود، یکی از بهترین راههای مبارزه با ریزش مو بنا به دلایل تغذیه‌ای است.
۸. استخوان و دندان
ویتامین D به استخوان‌ها در جذب کلسیم کمک می‌کند. کمبود شدید این ویتامین منجر به بیماری ریکتز می‌شود اما کمبود آن در حد متعادل هم می‌تواند عامل استئوپوروسیس و شکستگی‌‌های استخوان در سنین بالا باشد. به عنوان مثال بسیاری از زنانی که به علت شکستگی لگن به بیمارستان مراجعه می‌کنند دچار کمبود مخفی ویتامین D هستند. بنابراین بهتر است قبل از بروز شکستگی به نشانه‌های کمبود این ویتامین توجه کنید.
۹. سیستم ایمنی و خود ایمنی بدن
مطالعه جدیدی در مورد نقش ویتامین D بر خودایمنی ِ سیستم ایمنی صورت گرفته است که نشان می‌دهد برای حفظ سلامت ایمنی بدن عاملی حیاتی بوده و نقش مهمی در مقابل بیماری‌های خودایمنی دارد. مثلا کمبود این ویتامین ارتباط زیادی با نشانه‌های وخیم بیماری ام اس دارد و ویتامین D کافی می‌تواند روند این بیماری را کندتر کند.
چطور می‌توانیم کمبود ویتامین دی را جبران کنیم؟
اگر تردید دارید که شاید دچار کمبود ویتامین دی باشید، این مسئله را با پزشک خود در میان بگذارید. با یک آزمایش خون ساده متوجه خواهید شد که آیا کمبود ویتامین D موجب مشکلات شما شده است یا خیر. خبر خوب این است که با تغییراتی ساده در سبک زندگی، می‌توانید سطح این ویتامین خود را بالا ببرید:
خوردن مواد غذایی که از نظر منابع ویتامین D غنی هستند، چه مواد غذایی‌ای که به طور طبیعی دارای این ویتامین هستند و چه مواد غذایی غنی شده با این ویتامین. این مواد غذایی شامل زرده‌ی تخم‌مرغ، ماهی‌های چرب مانند سالمون و تن و شاه ماهی و ساردین، روغن جگر ماهی، میگو، قارچ، جگر گوساله یا برخی از انواع پنیر و همچنین لبنیات، غلات و بلغور جو دوسر، آبمیوه یا سایر نوشیدنی‌های گیاهی غنی شده (مانند شیر بادام) است.
استفاده از مکمل‌های غذایی ویتامین D که البته توصیه می‌شود خودسرانه نباشد و توسط پزشک تجویز شود.
قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیز راه مناسب دیگری برای رساندن ویتامین D به بدن است. اگر از آن دسته افرادی هستید که همیشه از کرم ضدآفتاب استفاده می‌کنند، در ابتدا ممکن است این کار برای‌تان کمی دشوار باشد، ولی خوب است اگر بتوانید سه بار در هفته و هر بار ۱۵ دقیقه در معرض آفتاب قرار بگیرید، این کار می‌تواند به شما کمک کند تا کمبود ویتامین خود را جبران کنید.
جمع‌بندی
به طور خلاصه، کمبود ویتامین D یکی از شایع‌ترین موارد کمبود ویتامین است که می‌تواند عواقبی جدی برای سلامتی داشته باشد. خبر خوب این است که داشتن رژیم غذایی غنی از این ویتامین، و چند بار در هفته قرار گرفتن در معرض نور خورشید، و مصرف مکمل آن (تحت نظر پزشک) اغلب می‌تواند به بازیابی سطح این ویتامین کمک کند.
