در حالی سالانه هشت هزار نفر به دلیل سرطان لوله گوارش جان خود را از دست می‌دهند که یکی از عوامل اصلی ایجاد این سرطان، باکتری هلیکوباکتر پیلوری است. نتایج یک تحقیق جدید نشان داد استفاده از عسل کُنار ایرانی در رژیم غذایی، می‌تواند کمک بسیار زیادی به درمان آلودگی دستگاه گوارش ناشی از باکتری هلیکوباکتر پیلوری کند.
مطالعات و بررسی‌های اولیه و مقدماتی یک محقق ایرانی در خصوص عسل کُنار ایرانی و مقایسه آن با خواص آنتی‌اکسیدانی و آنتی‌باکتریال عسل مانوکای نیوزلند، حاکی از کشف ظرفیت بالای این عسل ارزشمند اما کم شناخته شده ایرانی که در استان بوشهر ایران برداشت می‌شود دارد.
دکتر «شبنم پری‌چهره»، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم دامی، محقق زنبورعسل و از داوران کنگره بین‌المللی آپی‌موندیا با استناد به مطالعات صورت گرفته در خصوص خواص آنتی اکسیدانی و آنتی باکتریال برخی از انواع عسل مانند عسل مانوکای نیوزلند از ویژگی‌های مشابه عسل کُنار ایرانی به مانند عسل مانوکا در جلوگیری از آلودگی و نیز درمان آلودگی و التهاب ایجاد شده در دستگاه گوارش به وسیله باکتری هلیکوباکتر پیلوری در کنار سایر روش‌های درمان خبر داد.
وی در این تحقیق با اشاره به اینکه عسل یک ماده غذایی است که در حال حاضر توجه خاصی را به دلیل اثرات درمانی و اثری که روی سلامتی می‌گذارد، به خودش جلب کرده اظهار کرده است: این محصول غذایی حاوی کربوهیدرات‌های بالا، خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی و همچنین فعالیت ضد میکروبی بالا است که علاوه بر خواص تغذیه ای در پزشکی نیز به دلیل خاصیت داروئی آن باعث توجه ویژه بیشتر محققین به این ماده شفابخش به دلیل کاربرد بالقوه در موارد درمانی شده است.
پری‌چهره با بیان اینکه اجزای اصلی عسل عبارتند از قندها (75-85 درصد)، آب (18 تا 21 درصد) و اجزای دیگر شامل پروتئین‌ها، آنزیم‌ها، اسیدهای آلی، ویتامین‌ها (ویتامین B6، تیامین، نیاسین، ریبوفلاوین و پانتوتنیک اسید)، مواد معدنی (کلسیم، مس، آهن، منیزیم، منگنز، فسفر، پتاسیم، سدیم و روی)، رنگدانه ها، ترکیبات فنلی و فرار می‌باشد اضافه کرده است:« به نظر می‌رسد که 200 عنصر در بوجود آوردن خواص منحصر به فرد عسل مشارکت دارند.»
این محقق عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور با اشاره به اینکه «عسل به طور کلی از چندین عنصر مانند فلاونوئیدها و ترکیبات فنولی، ویتامین‌ها، عناصر کمیاب، اسیدهای آمینه و پروتئین‌ها و همچنین آنزیم‌های خاصی از جمله گلوکز اکسیداز، انورتاز و کاتالاز. تشکیل شده، افزوده است: « تا به امروز فلاونوئیدها و ترکیبات فنلی زیادی در عسل مانند کریزین، کومپفرل، کورستین، پینیوبانکسین، پینیوکمرین، لووتیولین، آپی‌ژنین، ژنستین، نارنجنین، هسپریدین، اسیدکوماریک، اسیدگالیک، اسید الاژیک، اسید فورولیک، اسید سیرینژیک، اسید کافئیک، مولکول 2014، 19 2499 و اسید وانیلیک شناسایی شده اند. عناصری که نشان دهنده خاصیت ضدالتهابی،آنتی‌اکسیدانی، ضدانعقادی، ضدتومور، ضد میکروبی، آنتی‌متاستاتیک و اثرات ضد سرطانی عسل است . پری چهره در ادامه با استناد به همین خواص نتیجه گرفته است: «با عنایت به اثر مهارکنندگی عسل بر تومور زایی و سرطان زایی که می‌تواند به دلیل وجود این فلاونوئیدها و اسیدهای فنولیک باشد می‌توان اینگونه نیتجه گرفت که عسل ممکن است به عنوان یک عامل پیشگیری و درمانی سرطان از طریق مهار رشد باکتری هلیکوباکتر پیلوری مورد استفاده قرار بگیرد.»
دکتر پری‌چهره با اشاره به اینکه «باکتری هلیکوباکتر یک باکتری گرم منفی و مقاوم به اسید معده است که در قسمت ابتدایی لوله گوارش و به طور اختصاصی در معده تشکیل کلنی می‌دهد» تاکید کرده است: «این باکتری، پاتوژن موفقی است که سلول‌های اپی تلیال معده را آلوده می‌کند و از سوی سازمان بهداشت جهانی (WHO: World Health Organization) به عنوان عامل سرطان زای درجه یک طبقه‌بندی شده است. به عبارت دیگر آلودگی به این باکتری باعث ایجاد التهاب مزمن و افزایش چشمگیر خطر ابتلا به زخم معده و اثنی‌عشر می‌شود که مهمترین عامل در به وجود آمدن سرطان معده است.»
وی در ادامه این تحقیق نوشته است: « زمانی که Warren and Marshall (1983) برای نخستین بار بیان کردند که عامل بیماری زخم و ورم معده این باکتری است، همه تصورات در مورد استرلیزه بودن معده از بین رفت. بعد از این اتفاق، جامعه پزشکی متوجه شد که باکتری هلیکوباکتر مهمترین عامل التهاب معده، زخم معده (10 تا 20 درصد)، تومورهای بدخیم انتهای لوله گوارش (1- تا 2 درصد) و MALT گوارشی (mucosal-associated lymphoid tissue) (کمتر از یک درصد) است. سپس، شناخت این باکتری و مدارک فراوان در مورد اینکه این باکتری به عنوان مهمترین عامل در سرطان معده است، باعث شد تا تحقیقات زیادی در مورد جنبه سرطان‌شناسی آن آغاز شود. »
عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور با بیان اینکه به طور تقریبی 50 درصد از جمعیت جهان به این باکتری آلوده هستند و بیشتر آنها (80 درصد) از افرادی که این باکتری را دارند علائم خاصی ندارند اظهار کرده است: « این در حالی است که حضور این باکتری در یک فرد به مدت طولانی، خطر ابتلا به بیماری سرطان را به طور معنی‌داری افزایش می‌دهد.»
دکتر پری‌چهره با استناد به مطالعاتی که در مورد مُخاط معده در جمعیت‌های با ریسک بالا صو.رت گرفته و. نشان داده است که یک سری از زخم‌ها ممکن است که در شرایط طبیعی به گاستریت مزمن غیرآتروفیک (chronic non-atrophic gastritis) و در ادامه به گاستریک آتروفیک (Atrophic gastric)، سپس به متاپلازیای روده (Intestinal Metaplasia) و در نهایت به دیسپلازی و تومورهای بدخیم غده ای تبدیل شوند تصریح کرده است: « زمانی که باکتری به شکل حاد در محیط معده تشکیل کلنی می‌دهد، در تمام طول زندگی میزبان در آنجا حضور خواهد داشت و سیستم ایمنی فرد قادر نخواهد بود که این باکتری را از بین ببرد. علاوه بر اثرات میزبان و پاسخ او، باکتری هلیکوباکتر، استرین‌های متفاوتی از لحاظ ژنتیکی دارد که از جنبه بیماری‌زایی و بروز علائم تفاوت دارند و خطر پیشرفت سرطان را بیشتر می‌کند.»
وی افزوده است: « به طور کلی داروهای متعددی برای درمان ابتلا به عفونت هلیکوباکترپیلوری مورد ارزیابی قرار گرفته است و تاکنون هیچ دارویی به تنهایی در درمان این میکروارگانیسم موثر نبوده است (Take, 2015). با توجه به سطح اثربخشی و بازدهی، قیمت بالا و عوارض جانبی آنتی‌بیوتیک‌ها، برخی محققین مطالعاتی را روی محصولات طبیعی که منشاء حیوانی یا گیاهی دارند، شروع کرده اند که بتوانند ترکیبات شیمیایی یا خاصیت آنتی‌میکروبی و ضدالتهابی آنها را ردیابی و شناسایی کنند. شیوع مقاومت آنتی‌بیوتیکی در میان سویه‌های بیماریزا، شناسایی عوامل درمانی جایگزین را ضروری می‌سازد. به تازگی کاربرد بالینی عسل به دلیل خواص شناخته شده آن نظیر ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی افزایش یافته است.»
بنابراین گزارش، در این پژوهش ترکیبات معدنی، پپتید، فنل، فلاونوئید و خواص ضد میکروبی عسل‌های جمع‌آوری شده در شرایط درون تنی و برون تنی، از بوشهر، دزفول، ایرانشهر، چابهار، رودان، جهرم و جیرفت مورد بررسی قرار گرفت. همچنین خواص آنتی‌اکسیدانی عسل‌ها با استفاده از سه روش DPPH، FRAP و ABTS ارزیابی شد. نتایج به دست آمده نشان داد محتوای فنلی و فلاونوئیدی در دو نمونه عسل بوشهر و ایرانشهر به ترتیب بالاترین و پایین‌ترین مقدار در بین نمونه‌های عسل‌های مورد بررسی بوده است. بررسی خواص آنتی‌اکسیدانی عسل‌های مختلف با سه روش ذکر شده نشان داد که بیشترین خواص آنتی‌اکسیدانی در هر سه روش مربوط به بوشهر است. همچنین ترکیبات معدنی و پروتئین عسل‌ها مورد بررسی قرار گرفت و در هر دو مورد بیشترین میزان مربوط به عسل بوشهر بود. بررسی اثر ضد میکروبی نمونه‌های عسل در محیط invitro (با استفاده از محیط مولر هینتون) نشان داد تمامی نمونه‌های عسل خاصیت ضد میکروبی روی باکتری H. pylori دارند و در بین نمونه‌های مورد بررسی بیشترین و کمترین میزان خاصیت ضدمیکروبی مربوط به نمونه‌های عسل بوشهر و ایرانشهر بوده است. آنالیز آماری نشان داد همبستگی مثبت و شدیدی بین قدرت آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی در نمونه‌های عسل مورد بررسی وجود دارد. بررسی‌های اثرات ضد میکروبی عسل‌های مورد بررسی در شرایط invivo در دستگاه گوارش موش‌های BALB/c مورد آزمایش (از طریق تشریح معده موش‌ها و آنالیز نتایج با استفاده از سیستم طبقه‌بندی سیدنی) نشان داد که این عسل‌ها توانایی ضد میکروبی و کاهش التهاب در مقایسه با نمونه شاهد داشته اند و در بین آنها بیشترین میزان مربوط به عسل بوشهر بود. به طور کلی بررسی قدرت آنتی‌باکتریالی و آنتی‌اکسیدانی عسل‌های مختلف در این پژوهش نشان داد، عسل کُنار بوشهر توانایی بالایی در جلوگیری از آلودگی و نیز درمان آلودگی و التهاب ایجاد شده در دستگاه گوارش به وسیله باکتری هلیکوباکتر پیلوری را داشته است و می‌تواند در کنار سایر روش‌های موجود، در درمان آلودگی به این باکتری مورد استفاده قرار گیرد.
به طور کلی در ایران بیش از 50 درصد افراد به این باکتری آلوده هستند و این باکتری به ویژه در مردان شیوع بیشتری دارد. سالانه هشت هزار نفر به دلیل سرطان لوله گوارش جان خود را از دست می‌دهند که یکی از عوامل اصلی ایجاد این سرطان، باکتری «هلیکوباکتر پیلوری» است. با توجه به نتایج این تحقیق، استفاده از عسل کُنار ایرانی در رژیم غذایی می‌تواند کمک بسیار زیادی به درمان آلودگی دستگاه گوارش ناشی از این باکتری کند.
با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد عسل کُنار ایرانی و قابلیت مطرح شدن آن همانند عسل مانوکای نیوزلند در بازارهای بین‌المللی، انجام تحقیقات بیشتر بر روی این عسل بسیار ضروری به نظر می‌رسد.
به طور کلی خواص دارویی عسل مانوکای نیوزلند توسط «پروفسور مولان» مورد بررسی زیادی قرار گرفت و ایشان از طریق تحقیقات و چاپ مقالات متعدد موفق شد تا این عسل را در دنیا مطرح کند.
با توجه به پتانسیل عسل کُنار ایرانی به علت خواص دارویی، انجام تحقیقات بیشتر بر روی این عسل، چاپ مقالات متعدد، سخنرانی در مجامع بین‌المللی و … جهت مطرح کردن این عسل با ارزش کشورمان امری ضروری به نظر می‌رسد.
لازم به ذکر است تحقیق فوق به صورت مقاله علمی – پژوهشی در سومین کنگره بین‌المللی زنبورعسل که 5 بهمن ماه در کرج برگزار شده بود، در حضور میهمانان داخلی و خارجی شرکت کننده ارائه شد که با تشویق و تحسین صاحبنظران علمی حاضر قرار گرفت.
