همچنین اساس نتایج یک مطالعه ملی، تقریبا ۱۴ درصد افراد بالای ۱۸ سال جامعه ایرانی دخانیات مصرف می‌کنند و این مصرف از سال ۱۳۹۵، با رشد حدود ۲.۵ درصدی در مردان و ۱۱ درصدی در زنان بالای ۱۸ سال رو به رو بوده است. برای بررسی وضعیت این ماجرا و اینکه آیا شرایط اجتماعی موجود روی افزایش مصرف سیگار در زنان تاثیرگذار بوده یا خیر؟ به گفت‌وگو با سعید معدنی، جامعه‌شناس پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
سعید معدنی درباره وضعیت مصرف سیگار در زنان می‌گوید: «از گذشته زنان جا افتاده با دخانیات ارتباط داشتند. اگر به مناطق جنوبی ایران مثل بوشهر بروید می‌بینید که هنوز هم زنان قلیان می‌کشند یا در بعضی از مناطق چپق می‌کشند، سیگار هم از گذشته وجود داشته اما به شکل علنی نبود و در فضای خصوصی یا منزل این اتفاق رخ می‌داد؛ اما امروز به شکل واضح زنان در خیابان و در ملاعام سیگار را مصرف می‌کنند شاید به همین خاطر است که برای ما مقداری تعجب‌برانگیز است که زنان به راحتی سیگار می‌کشند، ولی نباید فراموش کنیم نفس سیگار کشیدن از قدیم وجود داشته اما به شکل علنی و واضح در جامعه این اتفاق رخ نمی‌داده است.»
این جامعه شناس توضیح می‌دهد: «اخیرا زنان حضور اجتماعی پررنگ‌تری در جامعه پیدا کرده‌اند، وارد مدارس، دانشگاه‌ها و بازار کار شدند، همین مسئله باعث شده که زنان از قید و بندهای اجتماعی رها شوند و آن‌گونه که دوست دارد زندگی کنند، به همین خاطر هم تعداد زنان سیگاری که ما در جامعه می‌بینیم افزایش پیدا کرده است.
اما اینکه آمارها بالا رفته هم بسیار طبیعی است. وقتی دختران و زنان به راحتی از سنت‌ها رها می‌شوند، ناخودآگاه بروز و نشان دادن این ماجرا هم افزایش پیدا می‌کند. در واقع این مسئله یک نوع ارضای حس کنجکاوی و اثبات این مسئله است که ما هم می‌توانیم مانند مردان باشیم، همین نکته‌ها باعث شده که مصرف سیگار در بین زنان افزایش پیدا کند.»
او در پاسخ به این سوال که آیا می‌توانیم شرایط اجتماعی موجود را به مصرف سیگار ارتباط بدهیم می‌گوید: «نمی‌توانم بگویم شرایط اجتماعی موجود تاثیر گذار بوده یا خیر، اما معمولا جوانانی که می‌خواهند علیه مناسبات اجتماعی شورش انجام دهند، هنجارشکنی انجام می‌دهند. یکی از این شورش‌ها علیه سنت و محدودیت‌هایی که خانواده و جامعه برای جوانان، چه دختر و چه پسر ایجاد کرده، همین مصرف سیگار است که در هنجارشکنی‌ها بروز و ظهور پیدا می‌کند و اگر بخواهیم سیگار کشیدن را یک هنجار در نظر بگیریم جوانان و نوجوانان با مصرف سیگار، ضدهنجار عمل می‌کنند، یعنی به نوعی نگاهی اعتراضی به جامعه، سبک زندگی و محیط پیرامونی خود دارند.
مثلا در جامعه سنتی مردان راحت‌تر و آزادتر بودند و پسران خانواده به‌راحتی سیگار می‌کشیدند، دیر به خانه می‌آمدند و در کل آزادی بیش‌تری داشتند، اما دختران محدودیت بیش‌تری داشتند و تقریبا به هیچ‌وجه نمی‌توانستند تنهایی بیرون بروند یا بعد از غروب آفتاب به خانه بیایند، اما حالا که حضور اجتماعی‌شان قوی شده، زنان و دختران ما می‌خواهند به نوعی نگاه اعتراضی داشته باشند.»
او درباره نگاه اعتراضی می‌گوید: «این نگاه می‌تواند حضور در کافه‌ها، مصرف سیگار یا رفتاری باشد که زنان بگویند ما چیزی از مردان کم نداریم.»
این جامعه‌شناس درباره افزایش مصرف سیگار بین نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ سال توضیح می‌دهد: «اساسا در دوره نوجوانی، نوجوانان رفتار پرخطر نشان می‌دهند. اما در کل فکر می‌کنم افزایش حضور اجتماعی آن‌ها باعث شده که چنین کاری انجام دهند.
در حال حاضر دختران وقتی وارد سن نوجوانی می‌شوند، به راحتی می‌توانند با دوستان‌شان ارتباط برقرار کنند و در جامعه حاضر شوند، همین مورد باعث می‌شود که به صورت ناخودآگاه به سوی سیگار کشیده شوند. یکی از عوامل دیگر هم افزایش وسایل ارتباط جمعی و فضای مجازی است. دختران و پسران وارد آن فضا می‌شوند، رفتارها را مشاهده می‌کنند و از آن‌ها تقلید می‌کنند، حتی به صورت گسترده‌تر که نگاه کنیم سلبریتی‌ها در سطح جهانی می‌توانند روی نوجوانان تاثیر بگذارند. همه این موارد روی گسترش این مسئله نقش تاثیرگذاری داشته است.»
معدنی ادامه می‌دهد: «در برخی کشورهای اروپایی و آمریکایی نوجوانان دختر و پسر به کشیدن گل یا همان ماری‌جوانا روی می‌آورند. وقتی این اتفاق در عرصه جهانی رخ می‌دهد می‌توانیم بگوییم فضای مجازی و وسایل ارتباط جمعی روی این موضوع تاثیر گذاشته است.»او درباره آمار پنهان مصرف سیگار در زنان می‌گوید: «درباره سیگار اطلاعی ندارم ولی طبق تحقیقاتی که در اروپا انجام شده بود، اعلام شد که ۵۰ درصد از سرقت‌ها به پلیس گزارش داده نمی‌شود، نمی‌توان سرقت را با سیگار قیاس کرد اما اگر بخواهیم همان الگو را روی دخانیات اعمال کنیم، می‌توان گفت ۵۰ درصد از کسانی که سیگار می‌کشند این ماجرا را پنهان می‌کنند و اعلام نمی‌کنند که ما سیگار می‌کشیم.»او درباره چرایی این ماجرا می‌گوید: «ممکن است این پنهان‌کاری به دلایل اخلاقی، محدودیت‌های اجتماعی یا حفظ آبرو است. مسائلی که در جوامع سنتی خیلی مطرح است.»
این جامعه‌شناس درباره راه‌کار پیشگیری یا کاهش استعمال دخانیات در بین جوانان و نوجوانان می‌گوید: «بحث فرهنگ‌سازی و تبلیغات است که مضرات سیگار دائما گفته شود. آدم‌هایی دیگران را از کشیدن سیگار منع کنند که خودشان این کار را انجام نمی‌دهند و سلبریتی‌ها هم در کاهش این امر تاثیرگذارند.»
معدنی درباره تاثیر فیلم‌های سینمایی روی استعمال دخانیات در جوانان و نوجوانان و ترغیب آن‌ها به این امر می‌گوید: «اگر فرضا یک شخصیتی در فیلم مواد مصرف کند و نتایج زیان‌باری برای او داشته باشد می‌تواند برای منع از استعمال دخانیات تاثیرگذار باشد. یک زمان در فیلم‌های ایرانی استعمال دخانیات ممنوع بود، اما الان این وضعیت رعایت نمی‌شود.»
