کورتونها به شکل قرص و آمپول برای تزریق داخل مفصل و رفع التهاب حاد وجود دارند. در سال‌های اخیر فرم‌های شیاف آن نیز برای درمان التهاب روده بزرگ به بازار آمده است.دگزامتازون سریعاً و به خوبی از دستگاه گوارش جذب می‌شود. دگزامتازون، قوی‌ترین دارو و یکی از انواع کورتون است که طولانی‌ترین اثر را دارد
التهاب گلو و حس خشک شدن ته حلق اولین علائم یک سرماخوردگی عفونی یا ویروسی است. همین که به دکتر مراجعه می‌کنید در اولین قدم به شما یک آمپول دگزامتازون می‌دهد برای تزریق و چه حس دل‌چسبی دارد وقتی آمپول را تزریق می‌کنید تا چند ساعت بعد تمام ناراحتی ته گلو از بین می‌رود و فقط علائم ظاهری سرماخوردگی تا پایان دوره همراه شماست.
مدتی است تزریق این آمپول زیر سؤال رفته و خیلی‌ها معتقدند نباید خیلی زیاد دگزامتازون تزریق کرد. از طرف دیگر برخی دکترها هنوز اعتقاد دارند هیچ مشکلی نیست و می‌توان از این دارو استفاده کرد. حالا چرا این‌همه بحث در خصوص این دارو هست در این گزارش بخوانید.
دگزامتازون چیست؟
دگزامتازون یک کورتیکواستروئید است که از ترشح موادی در بدن که باعث التهاب می شوند جلوگیری می کند. دگزامتازون برای درمان بسیاری از بیماری های التهابی مختلف مانند اختلالات آلرژیک و بیماری های پوستی استفاده می شود. دگزامتازون همچنین برای درمان کولیت اولسراتیو، آرتریت، لوپوس، پسوریازیس و اختلالات تنفسی استفاده می شود.
نکاتی که قبل از مصرف دگزامتازون باید بدانید
اگر به دگزامتازون حساسیت دارید یا علائم زیر را دارید، نباید از دگزامتازون استفاده کنید:
- عفونت قارچی در هر نقطه از بدن
برای اطمینان از اینکه می‌توانید با خیال راحت دگزامتازون مصرف کنید، اگر شرایط زیر را تا به حال داشته‌اید به پزشک خود اطلاع دهید:
- بیماری های کبدی (مانند سیروز)
- بیماری کلیوی
- اختلال تیروئید
- مالاریا
- سل
- پوکی استخوان
- اختلال عضلانی مانند میاستنی گراویس
- دیابت (داروهای استروئیدی ممکن است سطح گلوکز را در خون یا ادرار شما افزایش دهند)
- گلوکوم یا آب مروارید
- عفونت تبخال چشم
- زخم معده، کولیت اولسراتیو، دیورتیکولیت ، بیماری التهابی روده
- افسردگی یا بیماری روانی
- نارسایی احتقانی قلب
- فشار خون بالا
هشدارها درباره مصرف دگزامتازون
اگر در هر جایی از بدنتان عفونت قارچی دارید، نباید از دگزامتازون استفاده کنید.
در مورد تمام شرایط پزشکی خود و تمام داروهایی که استفاده می کنید به پزشک خود بگویید. بسیاری از بیماری های دیگر وجود دارند که می توانند در اثر مصرف استروئیدها تحت تأثیر قرار گیرند و بسیاری از داروهای دیگر که می توانند با استروئیدها تداخل داشته باشند.
در صورت داشتن استرس غیرمعمول مانند بیماری جدی، تب یا عفونت، یا در صورت انجام عمل جراحی یا اورژانس پزشکی، دوز مصرفی شما ممکن است تغییر کند. در مورد هر گونه وضعیتی که در طول درمان شما را تحت تاثیر قرار می دهد به پزشک خود بگویید.
دگزامتازون می تواند سیستم ایمنی بدن شما را تضعیف کند و شما را مستعد عفونت کند یا عفونتی را که قبلاً یا اخیراً داشته اید بدتر کند. در مورد هر بیماری یا عفونتی که در چند هفته گذشته داشته اید به پزشک خود اطلاع دهید.
اگر در معرض آبله مرغان یا سرخک هستید، برای درمان پیشگیرانه با پزشک خود تماس بگیرید. این شرایط در افرادی که از داروهای استروئیدی استفاده می کنند می تواند جدی یا حتی کشنده باشد.
همه واکسن ها ممکن است در زمانی که استروئید مصرف می کنید به خوبی کار نکنند. تا زمانی که این دارو را مصرف می کنید، واکسن «زنده» دریافت نکنید.
مصرف دگزامتازون را به طور ناگهانی قطع نکنید، زیرا ممکن است علائم ناخوشایند ترک داشته باشید. در مورد نحوه جلوگیری از علائم ترک هنگام قطع دارو با پزشک خود صحبت کنید.
چگونه باید دگزامتازون مصرف کنم؟
دگزامتازون را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید. تمام دستورالعمل های روی برچسب نسخه خود را دنبال کنید و همه راهنماهای دارو یا برگه های دستورالعمل را بخوانید. پزشک ممکن است گهگاه دوز مصرفی شما را تغییر دهد.
دوز مورد نیاز شما ممکن است به دلیل جراحی، بیماری، استرس یا یک اورژانس پزشکی تغییر کند. در مورد هر وضعیتی که شما را تحت تاثیر قرار می دهد به پزشک خود بگویید.
دگزامتازون می تواند بر نتایج برخی از آزمایشات پزشکی تأثیر بگذارد. به هر پزشکی که شما را درمان می کند بگویید که از دگزامتازون استفاده می کنید.
مصرف دگزامتازون را به طور ناگهانی قطع نکنید، زیرا ممکن است علائم ناخوشایند ترک داشته باشید. از پزشک خود بپرسید که چگونه با خیال راحت مصرف این دارو را متوقف کنید.
عوارض جانبی دگزامتازون
در صورت مشاهده علائم واکنش آلرژیک به دگزامتازون ، کمک فوری پزشکی دریافت کنید: کهیر . مشکل در تنفس؛ تورم صورت، لب ها، زبان یا گلو.
اگر موارد زیر را دارید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- سفتی عضلانی، ضعف یا احساس لنگی
- تاری دید، دید تونلی، درد چشم یا دیدن هاله در اطراف چراغ ها
- تنگی نفس (حتی با اعمال خفیف)، تورم، افزایش وزن سریع
- افسردگی شدید، افکار یا رفتار غیرعادی
- تشنج (تشنج)
- مدفوع خونی یا قیری، سرفه خونی
- ضربان قلب سریع یا آهسته ، نبض ضعیف
- پانکراتیت – درد شدید در قسمت بالای معده که به پشت شما گسترش می یابد، حالت تهوع و استفراغ
- سطح پایین پتاسیم – گرفتگی عضلات پا، یبوست ، ضربان قلب نامنظم، بال زدن در قفسه سینه، افزایش تشنگی یا ادرار، بی حسی یا سوزن سوزن شدن. یا
- افزایش فشار خون – سردرد شدید ، تاری دید، تپش در گردن یا گوش، اضطراب، خونریزی بینی
دگزامتازون می تواند بر رشد کودکان تأثیر بگذارد. اگر فرزندتان در حین استفاده از دگزامتازون با سرعت طبیعی رشد نمی کند، به پزشک خود اطلاع دهید.
عوارض جانبی رایج دگزامتازون ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احتباس مایعات (تورم در دست یا مچ پا)
- افزایش اشتها
- تغییرات خلقی، مشکل در خواب
- بثورات پوستی، کبودی یا تغییر رنگ
- آکنه، افزایش تعریق، افزایش رشد مو
- سردرد، سرگیجه
- حالت تهوع، استفراغ ، ناراحتی معده
- تغییرات در دوره های قاعدگی شما
- تغییر در شکل یا محل چربی بدن (به ویژه در بازوها، پاها، صورت، گردن، سینه ها و کمر)
چه داروهای دیگری بر دگزامتازون تأثیر می گذارد؟
گاهی اوقات استفاده همزمان از برخی داروها بی خطر نیست. برخی از داروها می‌توانند بر سطوح خونی سایر داروهایی که مصرف می‌کنید تأثیر بگذارند، که ممکن است عوارض جانبی را افزایش دهد یا اثربخشی داروها را کاهش دهد.
در مورد تمام داروهای فعلی خود به پزشک خود بگویید. بسیاری از داروها می توانند دگزامتازون را تحت تأثیر قرار دهند، به ویژه:
- یک داروی آنتی بیوتیک یا ضد قارچ
- قرص های ضد بارداری یا هورمون درمانی جایگزین
- انسولین یا داروهای دیابت که از طریق دهان مصرف می کنید
- دارو برای درمان زوال عقل یا بیماری پارکینسون
- رقیق کننده خون – وارفارین ، کومادین ، جانتوون
- NSAID ها (داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی) – آسپرین ، ایبوپروفن ( ادویل ، موترین)، ناپروکسن، سلکوکسیب ، دیکلوفناک ، ایندومتاسین ، ملوکسیکام و غیره
اگر یک نوبت دگزامتازون را فراموش کنم چه اتفاقی می افتد؟
اگر دوز دگزامتازون را فراموش کردید، برای راهنمایی با پزشک خود تماس بگیرید.
اگر دگزامتازون بیش از حد مصرف کنم چه اتفاقی می افتد؟
انتظار نمی رود مصرف بیش از حد دگزامتازون علائم تهدید کننده زندگی ایجاد کند. استفاده طولانی مدت از دوزهای بالا می تواند منجر به نازک شدن پوست، کبودی آسان، تغییر در چربی بدن (به ویژه در صورت، گردن، پشت و کمر)، افزایش آکنه یا موهای صورت، مشکلات قاعدگی، ناتوانی جنسی یا از دست دادن علاقه به رابطه جنسی شود. .
هنگام مصرف دگزامتازون از چه چیزهایی باید اجتناب کرد؟
از قرار گرفتن در نزدیکی افرادی که بیمار هستند یا عفونت دارند خودداری کنید. اگر در معرض آبله مرغان یا سرخک هستید، برای درمان پیشگیرانه با پزشک خود تماس بگیرید. این شرایط در افرادی که از داروهای استروئیدی استفاده می کنند می تواند جدی یا حتی کشنده باشد.
هنگام مصرف دگزامتازون از نوشیدن الکل خودداری کنید.
هنگام استفاده از دگزامتازون واکسن “زنده” دریافت نکنید. واکسن ممکن است در این مدت به خوبی کار نکند و ممکن است به طور کامل از شما در برابر بیماری محافظت نکند. واکسن های زنده شامل سرخک، اوریون، سرخجه (MMR)، فلج اطفال، روتاویروس، حصبه، تب زرد، واریسلا (آبله مرغان) و زوستر (زونا) هستند.
فواید دگزامتازون
متأسفانه تزریق آمپول دگزامتازون برای بیمار، هنگام سرماخوردگی در ایران بسیار شایع است. در این رابطه فرشته علیمردانی، دکتر داروساز می‌گوید: «شاید در ظاهر با تزریق دگزامتازون، علائم سرماخوردگی به سرعت از بین برود، اما به علت اثراتی که این دارو بر تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌گذارد، خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی نیز در بیمار افزایش می‌یابد. به همین علت، بیمار باید در چنین شرایطی هر نوع علامت ساده همچون تب و بی‌حالی را جدی بگیرد و به پزشک مراجعه کند؛ زیرا ممکن است در معرض ابتلا به یک بیماری جدی عفونی قرار داشته باشد.»
داروهایی که به نام کورتون شناخته می‌شوند، در پزشکی امروز از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین داروها برای کاهش التهاب و کنترل بسیاری از بیماری‌های مزمن محسوب می‌شوند. درمان حمله آسم، درمان حساسیت شدید، کنترل التهاب در بیماری‌های روماتیسمی و خود ایمنی و کنترل صدها بیماری حاد و مزمن دیگر ازجمله کاربردهای این داروهاست.
کورتونها به شکل قرص و آمپول برای تزریق داخل مفصل و رفع التهاب حاد وجود دارند. در سال‌های اخیر فرم‌های شیاف آن نیز برای درمان التهاب روده بزرگ به بازار آمده است.دگزامتازون سریعاً و به خوبی از دستگاه گوارش جذب می‌شود. فرم تزریقی آن نیز از عضله به‌خوبی جذب می‌شود. به‌طور عمده در کبد و مقادیری نیز در کلیه و بافت‌ها به متابولیت های غیر فعال تبدیل می‌شود.
ایجاد وابستگی به دگزامتازون
شاید عجیب باشد اما باید بدانید این دارو برای شما ایجاد وابستگی می‌کند. دلیلش این است که بدن انسان روزانه حدود 30 میلی‌گرم کورتیزول که کورتون درونی بدن است، تولید می‌کند. وقتی انسان با استرس جسمی و روحی مواجه می‌شود، میزان ترشح کورتون به موازات شدت استرس بیشتر می‌شود و گاهی تا ده برابر کورتون تولید می‌شود.
کورتون ها، داروهای پرقدرتی هستند و به همین علت داروسازان آنها را به تیغ جراحی تشبیه می‌کنند
در بیمارانی که به صورت طولانی کورتون را به شکل دارو وارد بدن خود می‌کنند، تولید کورتون درونی مختل می‌شود و به این ترتیب وقتی بیمار در معرض استرس‌ها و آسیب‌های جسمی و روحی قرار می‌گیرد، بدن او قادر به تولید کورتون اضافی نیست و دچار عوارضی مثل ضعف شدید، افت فشارخون و بی‌حالی می‌شود.
یک مورد دیگر که باید قبل از تزریق داروهای کورتونی از جمله دگزامتازون مورد توجه قرار بگیرد، مسئله ابتلا به آبله‌مرغان است، البته به‌جز کسانی که آبله‌مرغان گرفته‌اند، در چنین شرایطی، علائم آن فقط به عوارض پوستی خلاصه نمی‌شود و می‌تواند علائم بسیار خطرناک دیگری نیز داشته باشد و این نکته بسیار مهمی است که باید در تجویز و مصرف کورتون ها از سوی پزشک و بیمار مورد توجه قرار بگیرد.مصرف مقدار بالای دگزامتازون می‌تواند اختلالات روانی را تشدید کند. آب‌مروارید، کاهش یا تاری دید و تکرر ادرار و پرنوشی، آکنه و افزایش فشار خون از عوارض جانبی دارو هستند.
در مصرف به‌صورت موضعی، به شکل پماد و قطره یا محلول عوارضی که ممکن است ایجاد شود تحلیل رفتن پوست در استفاده درازمدت، لکه‌افتادن روی پوست و خشکی پوست، تشدید عفونت‌های قارچی است. سرخوشی، عوارض گوارشی، تشدید عفونت‌ها، بی‌خوابی، پوکی استخوان، ضعف ایمنی، اختلالات هورمونی (نظیر پرمویی، اختلال عادت ماهانه)، حالت نفخ به همراه صدای غرغر در شکم و گرد شدن صورت، اختلال آنزیم‌های کبدی، تحلیل عضلانی، چرب شدن پوست و تشدید آکنه، تغییرات روحی همه اینها عوارض مصرف خوراکی یا تزریقی این دارو در درازمدت است.
بدن‌سازی و دگزامتازون
نکته جالب دیگر ورود این دارو به باشگاه‌های بدن‌سازی است. علاقه‌مندان به بدن‌سازی از دگزامتازون تزریقی به‌عنوان داروی کورتنی برای حجم دهی به عضلات استفاده می‌کنند. در حالی که پزشکان معتقدند: دگزامتازون نه تنها به افزایش حجم عضلات و توان ورزشکاران منجر نمی‌شود، بلکه باعث افزایش تجزیه عضلات، کاهش توده عضلانی و ضعف آن می‌شود. همچنین با مصرف این دارو امکان پارگی و آسیب دیدن تاندون‌ها در ورزشکاران، هنگام انجام حرکات ورزشی به‌شدت افزایش می‌یابد.
منع مصرف دگزامتازون
مصرف دگزامتازون باوجود فواید درمانی می‌تواند با مصرف نابجا، عوارض خطرناکی مثل تأخیر در بهبود زخم‌ها، افزایش فشار، چربی و قند خون را به همراه داشته باشد، زیرا این داروی کورتونی اثربخشی داروهای کنترل قند، فشار و چربی خون را کاهش می‌دهد و بیمار، بدون آن‌که خود بداند در معرض بروز اختلالات خطرناک متابولیکی قرار می‌گیرد.
این اتفاق ممکن است برای بیمارانی که از داروهای ضد صرع استفاده می‌کنند رخ بدهد. خانم‌ها در دوران یائسگی باید نسبت به عوارض دگزامتازون آگاه باشند چون شانس ابتلا به پوکی استخوان را بالا می‌برد. استفاده طولانی مدت دگزامتازون در کودکان می‌تواند منجر به مهار رشد شود. از طرف دیگر بعد از مصرف طولانی‌مدت این دارو ممکن است تست‌های بررسی عملکرد محور هیپوتالاموس، هیپوفیز، غده فوق کلیوی دچار اختلال شود.
هنگام مصرف دگزامتازون به این نکات دقت کنید
در مواردی که باید این دارو را به شکل قرص مصرف کنید، برای به حداقل رساندن تحریک گوارشی باید بعد از غذا مصرف شود. هرگز دارو را بعد از استفاده طولانی (بیش از 3 هفته) ناگهان قطع نکنید. در طول درمان، مصرف سدیم باید محدود شود و مصرف مکمل‌های حاوی پتاسیم بیشتر شود. معاینات چشم‌پزشکی در طول درمان درازمدت، به‌طور مرتب باید انجام شود.دگزامتازون به‌عنوان عامل سرطان شناخته نمی‌شود اما به دلیل اینکه سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند، می‌تواند فرد را مستعد سرطان هم بکند.
مصرف دگزامتازون در بارداری
در این دوران حساس خانم‌ها برای مصرف هر دارویی باید از پزشک خود اجازه داشته باشند. به خاطر سلامت جنین بهتر است هیچ دارویی خودسرانه مصرف نشود. دگزامتازون از نظر مصرف در حاملگی جزو گروه c است؛ یعنی نه جزو داروهای بی‌خطر است و نه جزو داروهای خطرناک.در صورت صلاح‌دید پزشک در برخی موارد می‌توان با قبول برخی عوارض جانبی از این دارو استفاده کرد. مصرف خودسرانه به‌ویژه در حاملگی کاملاً ممنوع است؛ زیرا ممکن است باعث سرکوب غده فوق کلیه در جنین شود.
چاقی و دگزامتازون
اگر به دنبال چاق شدن هستید حتماً در پیشنهادهایی که به شما شده نام دگزامتازون هم بوده. دگزامتازون اشتها را زیاد می‌کند. علاوه بر آن از طریق ایجاد تورم در بدن شما را چاق می‌کند. در حقیقت یکی از عوارض استفاده زیاد از کورتون ها ایجاد تورم تدریجی در بدن و افزایش میزان چربی است که باعث پف کردن فرد می‌شود. در نتیجه بیمار احساس می‌کند که چاق و قوی بنیه شده است؛ اما حقیقت این است که تمام کورتونها در استفاده مکرر باعث تحلیل رفتن عضلات و پوکی استخوان می‌شوند. در حقیقت این دارو بدن شما را رسماً به یک پفک تبدیل می‌کند.
مصرف دگزامتازون در اروپا
ممنوعیت مصرفی برای دگزامتازون در کشورهای اروپا وجود ندارد. اما نکته مهم این است که در اروپا به‌طورکلی داروهای تزریقی در درمان‌های سرپایی تجویز نمی‌شود. کشورهای اروپایی در ارائه داروهای تزریقی محدودیت دارند.نباید انتظار داشته باشیم برای همه مشکلات داروهای قوی خصوصاً تزریقی تجویز شود.بیمار باید در شرایط خاصی باشد تا بتوان برای او داروی تزریقی در نظر گرفت. مثلاً بیمار یا باید قادر به بلع نباشد و یا در شرایط حادی قرار داشته باشد که لازم باشد هرچه سریع‌تر دارویی به بدن او وارد شود تا شرایط به حد تقریب نرمالی برسد یا زمانی که دارو فقط به شکل تزریقی موجود است و نوع دیگری ندارد.در اروپا به‌طورکلی داروهای تزریقی در درمان‌های سرپایی تجویز نمی‌شود
در این شرایط مجبوریم از داروهای تزریقی استفاده کنیم؛ در غیر این صورت تجویز داروهای خوراکی، موضعی و یا حتی شیاف به داروهای تزریقی ارجحیت دارد. علت این است که آمارها نشان می‌دهد فارغ از نوع دارو تا ۵ درصد احتمال ایجاد عارضه از خود تزریق وجود دارد؛ حتی اگر این تزریق آب مقطر باشد. به‌هرحال آبسه و ورم و… ناشی از تزریق هم خود به عنوان عارضه برشمرده می‌شود.
مصرف دگزامتازون بدون نسخه اکیدا ممنوع
از دیگر مشکلاتی که در کشور ما زیاد دیده می‌شود فروش دارو بدون نسخه است. دگزامتازون عوارض شایعی دارد که باید در مواقعی که نیاز به مصرف این دارو نیست مصرف نشود. حتی در بسیاری از موارد مردم به‌طور خودسرانه این دارو را بدون نسخه دریافت می‌کنند که این کار بسیار خطرناک است.این دارو جزو لیست داروهای مجاز برای ارائه بدون نسخه نیست اما آنچه در عمل اتفاق می‌افتد این است که متأسفانه افراد به اصرار ممکن است بدون نسخه این دارو را دریافت کنند.
