گاهی اوقات احساس خستگی بعد از غذا خوردن حالتی طبیعی است، اما در واقعیت دانشمندان دلایل زیادی را برای طلسم خواب آلودگی بعد از غذا خوردن عنوان کرده اند که شامل موراد زیر می گردند.
چرا افراد بعد از غذا خوردن دچار احساس خستگی می شوند؟
اغلب اوقات افراد حس خواب آلودگی بعد از غذا خوردن را تنها به دلیل یک پاسخ کاملاً طبیعی و فیزیولوژیکی تجربه می کنند.
با این حال، میزان احساس خستگی بعد از غذا خوردن می تواند از فردی به فرد دیگر، روز به روز و یا حتی بسته به نوع وعده غذایی متفاوت باشد. این شرایط می تواند به عوامل مختلفی از جمله سن، وضعیت سلامتی، مقدار و نوع غذا، زمان روز و موارد دیگر بستگی داشته باشد.
علت خواب آلودگی بعد از غذا خوردن
دانشمندان در مورد تمام دلایلی که باعث می شود افراد بعد از غذا خوردن احساس خستگی کنند، فرضیه های زیادی را ارائه کرده اند. در ادامه شما را با یک نمای کلی از این دلایل بیشتر آشنا می کنیم. به خاطر داشته باشید که یکی از این دلایل باعث حذف دیگری نمی شود و یا گاهی اوقات هیچ دلیل واحدی برای خستگی بعد از غذا خوردن وجود ندارد.
1. فرضیه هیپوتالاموس
طبق یک فرضیه تجربی، یکی از دلایل خستگی مربوط به هیپوتالاموس است. این فرضیه بیشتر بر روی حیوانات آزمایش شده است و ما نمی دانیم که آیا در انسان نیز صادق است یا خیر. دانشمندان گمان می کنند که چندین ناحیه هیپوتالاموس، مانند هسته فوق کیاسماتیک، هیپوتالاموس جانبی و هسته هیپوتالاموس شکمی در تنظیم خواب، بیداری و دریافت غذا نقش دارند.
متابولیسم فرآیندی است که طی آن انرژی وارد شده (کالری دریافتی) توسط بدن استفاده می شود. وقتی انرژی آنطور که باید مصرف نشود، مشکلات متابولیک ممکن است ایجاد شود. به عنوان مثال، افرادی که چاق هستند کالری دریافتی خود را مصرف نمی کنند، بلکه به عنوان چربی ذخیره می شوند. برعکس اتفاقی که در افراد کمبود وزن می افتد این است که کالری بیشتری نسبت به کالری دریافتی مصرف می کنند. هر دو این حالت را باید به عنوان مشکلات متابولیک در نظر بگیریم.
مشکل دیگر، بیماری هایی مانند سندرم متابولیک، دیابت و خطاهای ذاتی متابولیسم است. بنابراین، مشکلات متابولیک یک دسته گسترده را شامل می شوند.
2. شکر و کربوهیدرات های تصفیه شده
تحقیقات نشان می دهد که گلوکز خون بالا ماده اورکسین را که کنترل کننده بیداری است، سرکوب می کند. ماده اورکسین (Orexin) بیشترین فعالیت را در هیپوتالاموس دارد.
قندهای ساده و کربوهیدرات های تصفیه شده به سرعت به گلوکز تجزیه می شوند که ممکن است باعث خستگی ناگهانی و شدیدتر شود. از سوی دیگر، کربوهیدرات های پیچیده و سایر درشت مغذی ها این کار را کندتر انجام می دهند. همچنین، تعویض کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده مانند نان سفید با کربوهیدرات‌های با فیبر بالاتر (شاخص گلیسمی پایین) برای سلامت کلی بهتر است.
3. التهاب و حساسیت غذایی
محققان بر این باورند که یکی دیگر از دلایل احتمالی که برخی افراد بعد از غذا احساس خستگی می کنند مربوط به التهاب است. به نظر می رسد سایتوکین های التهابی مانند TNF، IL-1b و اورکسین تحریک کننده بیداری را سرکوب می کنند.
برخی افراد مبتلا به آلرژی یا حساسیت غذایی بوده و با مصرف اجزای خاصی از وعده های غذایی خود دچار التهاب می شوند.
4. تعادل اسید و باز
تحقیقات محدود نشان می دهد که اورکسین ممکن است به تغییرات جزئی pH در خون حساس باشد.
هنگامی که اسیدیته خون به طور موقت کاهش می یابد و خون یا بافت ها کمی قلیایی تر می شوند، احتمال سرکوب اورکسین و خستگی بیشتر می گردد.
همچنین تصور می شود که ورزش با افزایش اندک و موقت اسید لاکتیک باعث افزایش اورکسین می شود. به علاوه، انجام ورزش منظم و متوسط برای سلامت کلی مفید است و از روی تجربه می توان گفت که باعث بالا رفتن احساس انرژی می گردد.
با این حال، بدن انسان در حفظ سطح pH خون در محدوده نرمال بسیار عالی می کند. مشخص نیست که غذاهای تخمیر شده و ورزش تا چه حد می تواند بر خواب آلودگی بعد از غذا خوردن تأثیر بگذارد.
5. میتوکندری و ATP
همانطور که گفته شد اورکسین توسط گلوکز سرکوب می شود، اما برخی از دانشمندان بر این باورند زمانی که مولکول‌های مرتبط با انرژی از جمله (ATP) و پیرووات پر شده باشد، ممکن است اورکسین به راحتی سرکوب نشود.
میتوکندری ها تولید مولکول های مرتبط با انرژی را کنترل می کنند. از نظر تئوری، این بدان معنی است که مشکلات مربوط به میتوکندری می تواند ATP را کاهش دهد، که ممکن است باعث خستگی شود. با این حال، ارتباط مستقیمی بین سلامت میتوکندری و خستگی پس از غذا کشف نشده است.
6. لپتین
لپتین با توده چربی و حتی بعد از غذا خوردن افزایش می یابد. بنابراین، لپتین هورمون سیری که باعث کاهش وزن می‌شود، هورمون چاقی و یا هورمون گرسنگی نامیده می‌شود.
در برخی از مطالعات، افزایش مزمن سطح لپتین با چاقی، پرخوری، و بیماری های مرتبط با التهاب، از جمله فشار خون بالا، سندرم متابولیک و بیماری قلبی مرتبط است. با این حال، هیچ علت و معلولی ثابت نشده است.
وعده های غذایی حاوی کربوهیدرات و چربی، لپتین را بیشتر از غذاهای پر پروتئین افزایش می دهد. برخی از دانشمندان بر این باورند که این ممکن است تا حدی روشن کننده این مسئله باشد که چرا کربوهیدرات ها نسبت به سایر درشت مغذی ها مردم را خسته تر می کنند.
7. NAD+ پایین
محققان بر این باورند که NAD+ برای ترمیم DNA، مقاومت در برابر استرس و مرگ سلولی از اهمیت بالایی برخوردار است. با این حال، تحقیقات درباره NAD+ هنوز در مراحل اولیه بوده و بیشتر این اثرات در انسان کشف نشده باقی مانده است.
مطالعات محدود نشان می دهد که NAD + همچنین متابولیسم را افزایش می دهد و به عنوان یک سیگنال برای تعادل انرژی عمل می کند. مطابق با این نظریه، میتوکندری‌های سالم NAD+ بیشتری تولید می‌کنند که ممکن است سیگنال‌های دیگری را برای افزایش مصرف انرژی به حرکت درآورد. NAD+ پایین ممکن است، از نظر تئوری، اثر معکوس داشته باشد. با این حال، این هنوز نامشخص است و بیشتر بر اساس داده های حیوانات است.
8. فعال سازی سیستم استراحت و هضم
غذا خوردن سیستم عصبی استراحت و هضم (پاراسمپاتیک) بدن را فعال می کند که باعث افزایش جریان خون در ناحیه روده می شود. همچنین آنزیم های گوارشی و فعالیت کبد را تحریک می کند.
9. ریتم شبانه روزی
شما ممکن است متوجه شوید که بعد از ناهار بیشتر از صبحانه یا شام احساس خستگی می کنید.
این وضعیت به این خاطر است که یک ریتم بیداری به اصطلاح هارمونیک 12 ساعته در سیستم شبانه روزی و در حدود ساعت 1 تا 3 بعد از ظهر وجود دارد، که به طور طبیعی باعث می شود تا احساس خستگی بیشتری کنید. این یک پدیده واقعی است و به آن شیب بعد از ظهر یا شیب بعد از ناهار می گویند.
تحقیقات نشان می دهد که این حالت بعد از ناهار، حتی زمانی که فرد ناهار را حذف کرده و از زمان روز بی اطلاع است، رخ دهد. این وضعیت با یک ناهار پر کربوهیدرات بدتر شده و به نظر می رسد در افراد صبحگاهی بصورت شدیدی رخ دهد.
بعد از ساعت 10 صبح، میل به خواب شروع به افزایش می کند و در حدود ساعت 2 بعد از ظهر به اوج خود می رسد. نتیجه این است که افراد به دلایل فرآیند ریتم شبانه روزی بعد از ناهار بیشتر خسته می شوند.
10. کوله سیستوکینین CCK
برخی از محققان معتقدند که کوله سیستوکینین (CCK) یک عامل مهم در خواب آلودگی بعد از غذا است. CCK یک هورمون روده است که به نظر می رسد عمدتا در پاسخ به یک وعده غذایی غنی از چربی یا لکتین ترشح می شود. چربی‌های با زنجیره بلند اشباع، ممکن است القاکننده‌های قوی CCK باشند.
11. غذاهای با تریپتوفان بالا
بدن از تریپتوفان برای ساخت سروتونین، یک انتقال دهنده عصبی که در خواب و آرامش نقش دارد، استفاده می کند. بنابراین، مقادیر بالای تریپتوفان ممکن است باعث افزایش سروتونین و خواب آلودگی بعد از غذا شود. یک مطالعه حاکی از این موضوع است که این شرایط به ویژه در افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن دیده می شود.
برخی از نمونه‌های غذایی با تریپتوفان بالا عبارتند از: بوقلمون، ماهی تن، پنیر سخت، نان، مرغ، تخم‌مرغ، بادام زمینی و شکلات.
12. پتاسیم کم ناشی از انسولین
انسولین باعث می شود پتاسیم سرمی خارج از سلول ها به داخل سلولها منتقل شود. این مقدار کمی پتاسیم را بعد از غذا کاهش می دهد، که طبیعی است، اما با خستگی مرتبط است. در افراد سالم، پتاسیم بعد از غذا نسبتا ثابت می ماند. پتاسیم پایین انسولین معمولاً فقط در افراد مبتلا به دیابت و احتمالاً در افرادی که در معرض خطر هستند خطرناک است.
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر احساس می کنید خستگی بعد از غذا خوردن زیادی را تجربه می کنید و زندگی روزمره شما تحت تاثیر این حالت قرار گرفته، بهتر است در این باره به پزشک مراجعه کنید.
دلایل زیر برای صحبت با یک متخصص درباره این شرایط وجود دارد:
- احساس ناگهانی خستگی، سرگیجه و خواب الودگی بعد از هر غذا بیشتر از حد معمول
- سوء هاضمه یا سایر مشکلات روده ای
- عدم تحمل غذایی یا آلرژی غذایی
- خستگی طولانی مدت بعد از غذا
- تغییرات خلق و خویی
- عادات غذایی غیر طبیعی (مانند پرخوری یا نخوردن کافی)
- عدم کنترل بر نوشیدن میزان الکل
- انواع دیگر اعتیاد (از جمله مصرف ماری جوانا)
دلایل احتمالی زیادی برای خستگی غیرعادی بعد از غذا وجود دارد. پزشک شما باید با در نظر گرفتن سابقه پزشکی و آزمایش های شما، شرایط زمینه‌ای که باعث علائم فعلی تان می‌شوند را تشخیص داده و درمان کنند.
