منظور از عفونت گوش (که گاهی اوقات به آن اوتیت مدیا گفته می شود) وجود آلودگی در گوش میانی است: فضای پر از هوا در پشت پرده گوش که حاوی استخوان های کوچک لرزنده است. احتمال ابتلای کودکان به این بیماری بیشتر از بزرگسالان است.
از آنجا که بیشتر عفونت های گوش به مرور زمان از بین می روند، می توان با تحمل درد و مراقبت مرتب آن را درمان کرد. در موارد شدیدتر از انواع آنتی بیوتیک برای پاک کردن عفونت استفاده می شود. البته باید توجه کنید که بعضی از افراد مستعد ابتلا به عفونت های متعدد گوش هستند. این نوع عفونت های مزمن می تواند باعث بروز مشکلات شنوایی و سایر عوارض جدی شود.
علائم عفونت گوش (گوش میانی)
شروع علائم و گسترش عفونت گوش معمولاً سریع است.
۱. نشانه های عفونت گوش در کودکان
علائم شایع در کودکان عبارتند از:
- درد گوش (به خصوص هنگام خوابیدن)
- احساس تیر کشیدن
- مشکل خواب
- گریه بیش از حد معمول
- سر و صدا
- مشکل در شنیدن یا پاسخ دادن به صدا
- از دست دادن تعادل
- تب ۳۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر
- تخلیه مایعات از گوش
- سردرد
- از دست دادن اشتها
۲. نشانه های عفونت گوش در بزرگسالان
علائم رایج در بزرگسالان شامل موارد زیر است:
- درد گوش
- تخلیه مایعات از گوش
- مشکل در شنوایی
چه زمانی باید به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید؟
علائم و نشانه های عفونت گوش می تواند نشان دهنده نوع بیماری باشد. به همین دلیل تشخیص دقیق و درمان سریع بسیار مهم است. در صورت بروز علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
- علائم بیش از یک روز ادامه دارد
- علائم در کودک با سن کمتر از ۶ ماه مشاهده می شود
- درد گوش شدید است
- کودک بعد از سرماخوردگی یا هرگونه عفونت تنفسی فوقانی دچار بی خوابی و ناراحتی شده است
- مشاهده تخلیه مایعات، چرک یا مایعات خونین از گوش
علل عفونت گوش (گوش میانی)
عفونت گوش در اثر باکتری یا ویروس در گوش میانی ایجاد می شود. این عفونت غالباً ناشی از بیماری های دیگر مانند سرماخوردگی، آنفولانزا یا انواع حساسیت به وجود آمده که باعث احتقان و تورم معابر بینی، گلو و شیپور استاش می شود.
نقش شیپور استاش
شیپور استاش مسیر های باریکی هستند که از هر گوش میانی تا قسمت پشت گلو و پشت مسیر تنفسی بینی ادامه دارند. انتهای این لوله ها در گلو به دلایل مختلفی مرتبا باز و بسته می شوند:
- تنظیم فشار هوا در گوش میانی
- چرخش هوا در گوش
- تخلیه ترشحات طبیعی از گوش میانی
متورم شدن شیپور استاش می تواند منجر به مسدود شدن و تجمع مایعات در گوش میانی بشود. این مایع احتمال آلوده شدن و عفونت گوش را افزایش می دهد.
این لوله ها در کودکان باریک و افقی تر هستند و این باعث می شود که تخلیه آنها سخت تر و احتمال گرفتگی آن ها بیشتر باشد.
نقش آدنوئیدها
آدنوئیدها دو لایه بافت کوچک در قسمت پشت بینی هستند و براساس تحقیقات انجام شده در فعالیت سیستم ایمنی بدن نقش دارند.
از آنجا که آدنوئیدها به انتهای شیپور استاش نزدیک هستند، تورم آدنوئیدها می تواند آن ها را مسدود کند که متعاقبا به عفونت گوش میانی منجر می شود. تورم و تحریک آدنوئیدها به احتمال زیاد بیشتر در عفونت گوش در کودکان نقش دارند، زیرا کودکان نسبت به بزرگسالان دارای آدنوئیدهای نسبتاً بیشتری هستند.
دلایل احتمالی عفونت گوش
شرایط مختلفی می تواند به عفونت گوش یا ایجاد مشکلات در گوش میانی منجر شود:
- اوتیت مدیا همراه با افیوژن یا تورم و تجمع مایعات (افیوژن) در گوش میانی بدون عفونت باکتریایی یا ویروسی. این نوع آلودگی به دلیل باقی ماندن مایعات پس از بهتر شدن عفونت اتفاق می افتد. یکی از دلایل دیگر نیز عملکرد نامناسب شیپور استاش و انسداد غیر عفونی آن ها است.
- اوتیت مزمن همراه با افیوژن، هنگامی اتفاق می افتد که مایعات در گوش میانی باقی مانده و دارای عفونت باکتریایی یا ویروسی نیست. این نوع تجمع در کودکان باعث افزایش احتمال ابتلا به عفونت های جدید شده و ممکن است بر شنوایی تأثیر بگذارد.
- اوتیت خلط آور مزمن نوعی عفونت گوش است که با درمان های معمول از بین نمی رود و می تواند به سوراخ شدن پرده گوش منجر شود.
عوامل بیماری عفونت گوش (ریسک فاکتورها)
عوامل تاثیرگذار در عفونت گوش شامل موارد زیر است:
- سن. کودکان در سنین ۶ ماه تا ۲ سال به دلیل اندازه و شکل شیپور استاش و به دلیل عدم تکامل سیستم ایمنی بدن مستعد ابتلا به عفونت گوش هستند.
- مراکز مراقبت گروهی از کودکان. کودکانی که در مکان های گروهی مورد مراقبت قرار می گیرند بیشتر از کودکانی که در خانه هستند دچار سرماخوردگی و عفونت گوش می شوند. علاوه براین، کودکان در شرایط گروهی در معرض عفونت های بیشتری قرار دارند.
- تغذیه نوزادان. نوزادانی که از شیشه شیر و در حالت درازکش تغذیه می شوند بیشتر از کودکانی که از شیر مادر استفاده می کنند در معرض عفونت گوش هستند.
- عوامل فصلی. عفونت گوش بیشتر در فصل های پاییز و زمستان اتفاق می افتد. افراد مبتلا به آلرژی فصلی در بهار در معرض خطر عفونت گوش بیشتری هستند.
- کیفیت هوا. قرار گرفتن در معرض دود دخانیات یا میزان بالای آلودگی هوا می تواند خطر عفونت گوش را افزایش دهد.
- محل سکونت. خصوصیات آب و هوایی محل سکونت تاثیر مستقیم بر احتمال ابتلا به عفونت دارد. جالب است بدانید که عفونت گوش در بین بومیان آلاسکا شایع تر است.
- شکاف کام. تفاوت در ساختار استخوان و عضلات در کودکانی که دارای شکاف کام هستند ممکن است تخلیه لوله اوستاش را مشکل تر کند.
عوارض عفونت گوش (گوش میانی)
در بیشتر موارد عفونت های گوش باعث عوارض طولانی مدت نمی شوند. اما عفونت گوش مزمن یا تکرار عفونت به هر دلیل می تواند منجر به عوارض جدی شود:
- اختلال در شنوایی. کم شنوایی موقت و خفیف در زمان عفونت گوش بسیار شایع است و معمولاً بعد از تخلیه عفونت بهتر می شود. با این حال عفونت های مزمن گوش یا وجود مایعات در گوش میانی می تواند منجر به کاهش قابل توجه شنوایی شود. در صورت بروز آسیب دائمی در پرده گوش یا سایر ساختارهای گوش میانی، ممکن است افت شنوایی دائمی رخ دهد.
- تأخیر گفتاری یا رشدی. اگر شنوایی نوزادان به طور موقت یا دائمی دچار اختلال شود، مهارت های گفتاری، اجتماعی و رشدی آن ها دچار تاخیر خواهد شد.
- گسترش عفونت. عفونت های درمان نشده یا عفونت های بدخیم می توانند به بافت های اطراف گسترش پیدا کنند. عفونت برآمدگی استخوانی در پشت گوش (ماستوئیدیت) می تواند منجر به آسیب به استخوان و تشکیل کیست پر از چرک شود. در موارد نادر عفونت های جدی گوش میانی به سایر بافت های جمجمه از جمله مغز یا غشاهای اطراف مغز (مننژیت) گسترش می یابد.
- پاره شدن پرده گوش. بیشتر آسیب ها به پرده گوش طی ۷۲ ساعت بهبود می یابند. با این حال در بعضی موارد به جراحی احتیاج است.
پیشگیری از عفونت گوش میانی
رعایت نکات زیر می تواند خطر ابتلا به عفونت گوش را کاهش دهد:
- از سرماخوردگی و سایر بیماری ها پیشگیری کنید. به فرزندان خود یاد بدهید که همیشه دست هایشان را بشویند و وسایل غذا و آشامیدنی را در خانواده به اشتراک نگذارید. به آن ها روش درست و بهداشتی سرفه یا عطسه کردن را یاد بدهید. در صورت امکان مدت زمان حضور فرزندتان در مهدکودک ها را محدود کنید. مراقبت از آن ها در خانه و کاهش مراجعه به اماکن پرتردد می تواند امکان ابتلا به بیماری های عفونی را کاهش دهد. در صورت ابتلا به بیماری هم فرزندانتان را از مدرسه یا هر مکان شلوغ دور نگه دارید.
- از دود سیگار دوری کنید. از افراد سیگاری دوری کنید یا از آنها بخواهید در مکان دیگری سیگار بکشند. بیرون از خانه هم از محیط های آلوده دوری کنید.
- به کودک شیر مادر بدهید. در صورت امکان فرزندتان باید حداقل شش ماه از شیر مادر تغذیه کند. شیر مادر حاوی آنتی بادی است که می تواند از عفونت گوش جلوگیری کند.
- اگر از شیشه شیر استفاده می کنید، کودک را در حالت ایستاده قرار دهید. از شیر دادن به کودک در حالت درازکش خودداری کنید و شیشه شیر را در کنار او رها نکنید.
- از پزشک خود درباره واکسیناسیون فرزندتان سوال کنید. واکسن های فصلی آنفولانزا، پنوموکوک و سایر واکسن های باکتریایی ممکن است به جلوگیری از عفونت گوش کمک کنند.
تشخیص عفونت گوش میانی
سعی کنید علائم بیماری را به دقت توضیح دهید تا پزشک بتواند عفونت گوش یا هر بیماری دیگر را براساس آن تشخیص دهد. یکی از بررسی های متداول، استفاده از اوتوسکوپ برای مشاهده داخل گوش، گلو و بینی است. پزشک همچنین با استفاده از استتوسکوپ (گوشی پزشکی) به نفس کشیدن فرزندتان گوش می دهد.
اوتوسکوپ پنوماتیک
اتوسکوپ پنوماتیک غالبا تنها ابزار تخصصی است که برای تشخیص عفونت های گوش استفاده می شود. اوتوسکوپ پنوماتیک مقداری هوا را دربرابر پرده گوش فرستاده که این کار به طور معمول باعث حرکت پرده گوش می شود. اما اگر گوش میانی مملو از مایعات باشد هیچگونه حرکتی در پرده گوش دیده نمی شود.
تست های اضافی
در صورت تردید درباره نوع عفونت و تشخیص، عدم پاسخگویی بیمار به درمان های قبلی یا وجود مشکلات طولانی مدت و مزمن برای بیمار احتمالا مجبور به انجام آزمایش های اضافی خواهید بود.
- تمپانومتری: این آزمایش حرکت پرده گوش را اندازه گیری می کند. این وسیله پس از بستن کانال گوش فشار هوا را در کانال تنظیم کرده و همین کار باعث می شود تا پرده گوش دوباره حرکت کند. این دستگاه میزان و کیفیت حرکت پرده گوش را اندازه گیری می کند و به شکل غیرمستقیم فشار داخل گوش میانی را فراهم می کند.
- بازتاب سنج آکوستیک. این آزمایش میزان برگشت صدا از پرده گوش را نشان می دهد که یک روش غیر مستقیم برای اندازه گیری مایعات در گوش میانی است. به طور معمول پرده گوش حجم زیادی از صدا را جذب می کند. با این حال هرچه فشار بیشتری از مایعات در گوش میانی وجود داشته باشد، میزان صدای منعکس شده از گوش بیشتر است.
- تیمپانونسنتز: در برخی موارد حاد، پزشک از یک لوله ریز برای سوراخ کردن پرده گوش استفاده می کند تا مایعات از گوش میانی خارج شود. به این روش تیمپانوسنتز گفته می شود. پس از تخلیه، این مایعات برای وجود ویروس و باکتری آزمایش می شود. استفاده از این روش در صورت عدم پاسخگویی عفونت به درمان های قبلی می تواند مفید باشد.
- آزماش های دیگر: اگر فرزند شما مبتلا به چندین مورد عفونت گوش یا تجمع مایعات در گوش میانی باشد، پزشک شما را برای انجام تست های شنوایی، مهارت گفتاری، درک زبان یا توانایی های رشدی به یک متخصص شنوایی (شنوایی شناسی)، گفتاردرمانگر یا متخصص رشد ارجاع می دهد.
انواع عفونت گوش (گوش میانی)
- اوتیت مدیای حاد. «عفونت گوش» به طور کلی به معنای اوتیت مدیای حاد است. در صورت وجود مایع در گوش میانی، علائم عفونت و شروع نسبتاً ناگهانی آن، پزشک از این روش تشخیص استفاده می کند.
- اوتیت مدیا به همراه افیوژن. اگر تشخیص دکتر اوتیت مدیا با افیوژن باشد،
- اوتیت مدیا خلط آور مزمن. اگر تشخیص پزشک اوتیت مدیا مزمن خلط آور باشد، یعنی عفونت طولانی مدت می تواند منجر به پارگی پرده گوش بشود. این عفونت معمولاً با سرازیر شدن چرک از گوش همراه است.
درمان عفونت گوش (گوش میانی)
بعضی از عفونت های گوش بدون درمان آنتی بیوتیکی برطرف می شوند. درمان مناسب برای فرزند شما به عوامل زیادی از جمله سن و شدت علائم بستگی دارد.
مرحله عدم اطمینان
علائم عفونت گوش معمولاً طی دو روز اول بهبود می یابد و بیشتر عفونت ها طی یک تا دو هفته به خودی خود و بدون نیاز به هیچ گونه روش درمانی از بین می روند. توصیه آکادمی اطفال آمریکا (AAP) و آکادمی پزشکان خانواده آمریکا (AAFP) در موارد زیر، ماندن در خانه و انتظار برای روشن شدن نشانه های بیماری است:
- درد خفیف گوش میانی در یک گوش به مدت کمتر از ۴۸ ساعت و دمای بدن کمتر از ۳۹ درجه سانتیگراد در کودکان ۶ تا ۲۳ ماه
- درد خفیف گوش میانی در یک یا هر دو گوش برای کمتر از ۴۸ ساعت و دمای کمتر از ۳۹ درجه سانتیگراد در کودکان ۲۴ ماه یا بیشتر
برخی شواهد نشان می دهد که درمان با آنتی بیوتیک برای برخی از کودکان مبتلا به عفونت گوش مفید است. از طرف دیگر استفاده زیاد از آنتی بیوتیک ها اغلب می تواند باعث مقاومت باکتری ها به دارو شود. در این حالت با پزشک خود در مورد مزایا و خطرات احتمالی استفاده از آنتی بیوتیک ها صحبت کنید.
تحمل درد
برای درمان یا کاهش درد ناشی از عفونت گوش، پزشک توصیه هایی را به شما می کند:
- استفاده از داروی ضددرد. پزشک ممکن است برای تسکین درد از داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن (تیلنول و غیره) یا ایبوپروفن (ادویل، مورتین و غیره) استفاده کند. از داروها مطابق دستور پزشک استفاده کنید. هنگام دادن آسپرین به کودکان یا نوجوانان به شدت احتیاط کنید. کودکان و نوجوانانی که از بیماری آبله مرغان یا علائم شبه آنفلوانزا بهبود می یابند هرگز نباید آسپرین مصرف کنند، زیرا آسپرین با ابتلا به سندرم ری ارتباط مستقیم دارد. در صورت بروز مشکل با پزشک خود مشورت کنید.
- قطره های بی حسی. در صورت عدم وجود زخم یا پارگی در پرده گوش، می توان از این داروها برای تسکین درد استفاده کرد.
درمان با آنتی بیوتیکی
- درد گوش متوسط تا شدید در یک یا هر دو گوش برای حداقل ۴۸ ساعت یا دمای بدن ۳۹ درجه سانتیگراد یا بالاتر در کودکان ۶ ماه یا بیشتر
- درد خفیف گوش میانی در یک یا هر دو گوش برای کمتر از ۴۸ ساعت و دمای بدن کمتر از ۳۹ درجه سانتیگراد در کودکان ۶ تا ۲۳ ماه
- درد خفیف گوش میانی در یک یا هر دو گوش برای کمتر از ۴۸ ساعت و دمای بدن کمتر از ۳۹ درجه سانتیگراد در کودکان ۲۴ ماه و بیشتر
کودکان کمتر از ۶ ماه مبتلا به اوتیت حاد تایید شده، بدون نیاز به گذراندن زمان انتظار و معاینه اولیه با آنتی بیوتیک ها درمان می شوند.
حتی پس از بهبود علائم حتماً آنتی بیوتیک را طبق دستورالعمل استفاده کنید. عدم مصرف کامل دارو می تواند منجر به عود مجدد عفونت و مقاومت باکتری ها در برابر داروهای آنتی بیوتیکی شود. اگر به طور اتفاقی اطلاعات میزان دوز مصرفی را گم کردید حتما با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
تخلیه کانال های گوش
در شرایط خاص پزشک فرزند شما می تواند روشی را برای تخلیه مایعات از گوش میانی توصیه کند. اگر فرزند شما بعد از پاکسازی عفونت (عفونت اوتیت همراه با افیوژن) هم دچار عفونت های مکرر و طولانی مدت (اوتیت مدیای مزمن) یا تجمع مزمن مایع باشد، پزشک این روش را احتمالا پیشنهاد می کند.
در طی یک عمل جراحی سرپایی به نام میرینگوتومی، جراح سوراخ کوچکی در پرده گوش ایجاد می کند که به او امکان بیرون کشیدن مایعات از گوش میانی را می دهد. برای کمک به تهویه گوش میانی و جلوگیری از تجمع مجدد مایعات، یک لوله ریز (لوله تمپانوستومی) در دهانه کانال گوش قرار می گیرد. برخی از این لوله ها شش ماه تا یک سال در محل خود باقی می مانند و سپس مانند بخیه از سطح جدا می شوند. انواع دیگر این لوله ها برای ماندگاری بیشتر نیز طراحی شده اند که برای برداشتن به جراحی نیاز دارند.
پرده گوش معمولاً پس از خارج شدن لوله مجدداً بسته می شود.
درمان اوتیت مزمن خلط آور
درمان عفونت مزمن، به نام اوتیت مزمن خلط آور، که منجر به ایجاد سوراخ یا پارگی در پرده گوش می شود بسیار دشوار بوده و غالبا با استفاده از آنتی بیوتیک هایی که به صورت قطره تجویز می شوند درمان می شود. پزشک شما ممکن است قبل از تجویز قطره دستورالعمل هایی درباره نحوه مکش مایعات از کانال گوش به شما بدهد.
مراقبت
کودکانی که به عفونت های مکرر مبتلا می شوند یا به صورت مداوم در گوش میانی خود مایعات دارند باید از نزدیک مورد مراقبت پزشکی قرار بگیرند. در مورد تعداد و فرآیند این قرارها می توانید با پزشک خود صحبت کنید.
آماده شدن برای ملاقات های پزشکی
اولین قدم برای درمان، تعیین زمان مشخص برای ملاقات با پزشک مناسب است.
- چه علائمی را مشاهده کرده اید؟
- چه زمانی علائم شروع شد؟
- آیا گوش شما درد دارد؟ چگونه درد را توصیف می کنید: خفیف، متوسط یا شدید؟
- آیا علائم احتمالی درد را در فرزندتان، مانند کشیدن گوش، مشکل در خواب یا ناراحتی های غیرمعمول مشاهده کرده اید؟
- آیا فرزندتان تب دارد؟
- آیا گوش او ترشح می کند؟ این ترشحات شفاف، کدر یا خونی هستند؟
- آیا در فرزندتان اختلال شنوایی مشاهده کرده اید؟ آیا او به صداهای آرام پاسخ می دهد؟ آیا فرزندتان مرتبا از شما می خواهد تا سوالتان را تکرار کنید؟
- آیا اخیراً فرزند شما دچار سرماخوردگی، آنفولانزا یا سایر علائم تنفسی شده است؟
- آیا فرزندتان آلرژی فصلی دارد؟
- آیا فرزندتان در گذشته هم عفونت گوش داشته است؟
- آیا فرزند شما به هرگونه دارویی (مانند آموکسی سیلین) حساسیت دارد؟
