کاهش وزن بی دلیل یا ناخواسته می‌تواند نگران‌کننده باشد و علامتی از یک مشکل زمینه‌ای باشد. به یاد داشته باشید که همه کاهش وزن‌های بی‌دلیل مهم هستند و نیاز به بررسی دقیق دارند.
در متن پیش رو قصد داریم شما را با علل رایج کاهش وزن ناخواسته و درمان آن‌ها آشنا کنیم.
13 دلیل کاهش وزن بی دلیل یا ناخواسته
در صورتی که کاهش وزن محسوسی داشته‌اید-بیش از 5 درصد طی 6 تا 12 ماه- لازم است تا با پزشک خود مشورت کنید. در زمان ملاقات دقت کنید که تمام علائم همراهتان را برای پزشک خود توضیح دهید.
موارد زیر از جمله علل شایع کاهش وزن بی دلیل هستند:
1. از دست دادن عضله
از دست دادن بافت عضلانی یا هدر رفت عضله می‌تواند منجر به کاهش وزن بی دلیل شود. ضعف عضلات مهم‌ترین علامت این مشکل است. همچنین ممکن است حس کنید یکی از اندام‌هایتان به نظر کوچک‌تر از دیگری می‌آید.
بدن از توده‌های چربی و توده‌های بدون چربی از قبیل عضله، استخوان و آب ساخته شده است. در صورتی که بافت عضلانی از دست برود، می‌تواند در نهایت منجر به کاهش وزن شود.
این مسئله می‌تواند زمانی ایجاد شود که از عضلات زیاد استفاده نمی‌شود؛ بنابراین در افرادی که ورزش نمی‌کنند، شغل‌شان اغلب به صورت پشت میزنشینی است و یا در افراد بستری بیشتر رخ می‌دهد. با این حال به کار بستن عضله و تغذیه مناسب می‌تواند به بازگشت بافت عضلانی کمک کند.
سایر علل از دست رفتن بافت عضلانی شامل موارد زیر است:
• سوختگی
• بالا رفتن سن
• آرتروز
• ام اس
• آسیب عصبی
2. پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غدد تیروئید در بدن مقدار زیادی هورمون تیروئید تولید می‌کنند. این هورمون‌ها کارهای زیادی در بدن می‌کنند؛ از جمله تنظیم متابولیسم یا سوخت‌وساز بدن. چنانچه پرکاری تیروئید داشته باشید، کالری دریافتی به سرعت می‌سوزد، حتا اگر اشتهای خوبی داشته باشید. این مسئله می‌تواند در نهایت منجر به کاهش وزن ناخواسته شود.
سایر علائم پرکاری تیروئید:
• ضربان قلب سریع و نامنظم
• عصبی بودن
• خستگی
• عدم تحمل گرما
• لرزش دست
• مشکلات خواب
• اختلال قاعدگی در خانم‌ها
علل شایع بروز پرکاری تیروئید:
• بیماری گریوز
• تیروئیدیت یا التهاب تیروئید
• خوردن زیاد ید
• دریافت زیاد داروهای تیروئیدی
درمان پرکاری تیروئید براساس سن و شدت علائم فرق می‌کند. این درمان ممکن است شامل داروهای ضدتیروئیدی، ید درمانی، داروهای بتالاکر و یا جراحی باشد.
3. آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یا RA یک بیماری خودایمنی است که طی آن سلول‌های ایمنی علیه مفاصل بدن فعال می‌شوند. التهاب مزمن منجر به افزایش سوخت و ساز و درنهایت کاهش وزن بی دلیل می‌شود.
علائم بیماری آرتریت روماتوئید شامل درد و تورم مفاصل است. درگیری مفاصل عموما به صورت دوطرفه رخ می‌دهد. چنانچه مبتلا به آرتریت روماتوئید باشید، ممکن است در صورت عدم استفاده از مفاصل برای یک ساعت یا بیشتر، احساس کنید مفاصل خشک شده اند. خشکی صبحگاهی که مدتی پس از بیدار شدن طول می‌کشد تا برطرف شود هم شایع است. علت اصلی بروز آرتریت روماتوئید مشخص نیست؛ اما ممکن است با موارد زیر مرتبط باشد:
• بالا رفتن سن
• ژنتیک
• تغییرات هورمونی
• مصرف سیگار یا زندگی با فرد سیگاری
• چاقی
درمان RA عموما با دارو است. داروهایی که واکنش سیستم ایمنی را کاهش می‌دهند از جمله کورتیکواستروئیدها و داروهای بیولوژیک.
4. دیابت
یکی دیگر از علل کاهش وزن ناخواسته بیماری دیابت نوع یک است. در دیابت نوع 1 سیستم ایمنی علیه پانکراس فعل شده و مانع از تولید انسولین توسط پانکراس می‌شود. در این صورت به میزان کافی انسولین ساخته نشده و بدن نمی‌تواند از قندها برای دریافت انرژی استفاده کند و منجر به کاهش وزن بی دلیل می‌شود.
کلیه‌ها گلوکز استفاده‌نشده را از طریق ادرار دفع می‌کنند.
علائم دیابت نوع 1 شامل موارد زیر است:
• خستگی
• دهیدراتاسیون یا کم آبی
• کاهش بینایی
• تشنگی بیش از حد
• گرسنگی بیش از حد
درمان دیابت نوع 1 شامل انسولین، داروهای کنترل‌کننده قند خون، رعایت رژیم غذایی و ورزش است.
5. افسردگی
کاهش وزن می‌تواند علامتی از افسردگی باشد. افسردگی به معنای احساس پوچی و اندوه برای مدت حداقل دو هفته است. این علائم می‌توانند منجر به مختل شدن فعالیت‌های روزانه مثل کار و یا تحصیل شوند.
افسردگی همچنین می‌تواند مراکز اشتها را در مغز تحت تاثیر قرار دهد؛ کاهش اشتها خود می‌توان منجر به کاهش وزن بی دلیل شود. با این حال در برخی افراد افسردگی می‌تواند منجر به افزایش اشتها شود. علائم از فردی به فرد دیگر فرق می‌کنند.
سایر علائم افسردگی شامل:
• اندوه ادامه‌دار
• کاهش میل به انجام فعالیت‌های روزمره
• کاهش سطح انرژی
• عدم تمرکز
• کم خوابیدن یا بیش از حد خوابیدن
• افکار مرگ یا خودکشی
• تحریک پذیری
رفتار درمانی، جلسات مشاوره و داروهای ضدافسردگی درمان‌های رایج افسردگی هستند.
6. بیماری التهابی روده یا IBD
کاهش وزن بی دلیل می‌تواند علامتی از IBD یا بیماری التهابی روده باشد. IBD اصطلاحی است که برای طیف گسترده‌ای از بیماری‌های سیستم گوارشی به کار برده می‌شود. با این حال دو نوع بیشتر شایع این بیماری‌ها کرون و کولیت اولسراتیو هستند.
التهاب مزمن ناشی از IBD بدنتان را در وضعیتی قرار می‌دهد که به طور مداوم در حال از دست دادن انرژی باشد. IBD همچنین هورمون گرلین( هورمون گرسنگی) و نیز لپتین( هورمون سیری) را مختل می‌کند. این مسئله منجر به کاهش اشتها و کاهش وزن می‌شود.
علائم دیگر شامل موارد زیر است:
• اسهال
• درد شکم
• نفخ
• مدفوع خونی
• خستگی
این علائم می‌توانند با برخی مواد غذایی تشدید شوند. در صورت ابتلا به IBD لازم است نسبت به موادی که می‌خورید، حساس باشید. درمان IBD اغلب شامل رعایت رژیم غذایی، دارو و در برخی موارد جراحی است.
7. بیماری انسداد مزمن ریوی یا COPD
بیماری انسداد مزمن ریوی یا COPD یک بیماری ریوی پیشرونده است و در اثر آمفیزم و برونشیت مزمن رخ می‌دهد. برخی افراد این هر دو را با هم دارند. آمفیزم به کیسه‌های هوایی درون ریه آسیب می‌زند و تنفس را سخت می‌کند. برونشیت مزمن منجر به التهاب راه‌های هوایی منتهی به ریه‌ها می‌شود. این مسئله باعث ایجاد خلط، سرفه و مشکلات مزمن می‌شود.
مراحل اولیه COPD خفیف است و ممکن است فرد ابتدا علائمی از خودش نشان ندهد. اما در صورت بروز، علائم شامل موارد زیر است:
• تنگی نفس
• خس‌خس سینه
• سرفه با یا بدون خلط
مراحل پیشرفته‌تر COPD می‌تواند منجر به کاهش وزن شود. در این صورت تنفس نیاز به انرژی بیشتری دارد. براساس مطالعات کلینیک کلیوند، فرد مبتلا به COPD ده برابر بیشتر نسبت به فردی که مبتلا به COPD نیست، نیاز به انرژی دارد.
COPD همچنین می‌تواند منجر به بروز موارد زیر شود:
• تورم پا و مچ با
• کاهش استحکام عضلانی
• خستگی
مهم‌ترین علت بروز COPD مصرف سیگار است. تماس طلانی مدت با آلاینده‌ها و یا گرد و غبار هم می‌تواند منجر به بروز COPD شود. درمان شامل دارو و اکسیژن درمانی است.
8. اندوکاردیت
اندوکاردیت به التهاب لایه داخلی پوشاننده قلب یا اندوکارد گفته می‌شود. این بیماری عموما به دلیل حضور باکتری‌ها در خون و در نهایت تجمع در قلب رخ می‌دهد. اکثر افراد مبتلا دچار تب می‌شوند. تب ممکن است با کاهش وزن همراهی داشته باشد. افزایش دمای بدن همچنین می‌تواند منجر به افزایش سوخت و ساز و درنهایت کاهش وزن شود.
سایر علائم شامل:
• سوفل یا صادای اضافی قلب
• درد شکم
• درد قفسه سینه
• سرفه با یا بدون خون
• تنفس دشوار
• تعریق شبانه
• سردرد
• لکه‌های قرمز یا بنفش بر روی پوست
اندوکاردیت یک بیماری کمتر شایع قلبی است. این بیماری بیشتر در افرادی که مشکل دریچه‌ای قلب دارند، دریچه مصنوعی و یا بیماری مادرزادی قلبی دارند رخ می‌دهد. درمان اندوکاردیت شامل آنتی بیوتیک و جراحی است.
9. سل یا توبرکلوزیس
علت دیگر کاهش وزن بی دلیل توبرکلوزیس یا سل( TB) است؛ سل یک بیماری باکتریایی واگیردار است که عموما ریه‌ها را درگیر می‌کند. عامل این بیماری باکتری «مایکوباکتریوم توبرکلوزیس» است. کاهش وزن و کاهش اشتها از علائم اصلی سل هستند، اما علت آن هنوز مشخص نیست.
سل می‌تواند از طریق هوا منتقل شود. ممکن است به بیماری دچار شوید بدون این که علائمی نشان دهید. چنانچه سیستم ایمنی علیه باکتری بجنگد، سل غیر فعال می‌شود که به آن سل مخفی گفته می‌شود.
با گذشت زمان می‌تواند تبدیل به سل فعال شود؛ علائم آن شامل:
• سرفه‌ای که سه هفته یا بیشتر به طول می‌انجامد
• درد قفسه سینه
• سرفه با خون
• خستگی
• تعریق شبانه
• لرز
• تب
برخی افراد بیشتر در معرض سل فعال هستند؛ به ویژه افرادی که به هر دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند؛ افرادی که از نظر ابتلا به سل در معرض خطر هستند:
• افراد بسیار کم‌وزن
• دیابت
• اختلال مصرف مواد
• HIV
• لوکمی
• هوچکین
• پیوند عضو
سل با دریافت آنتی بوتیک به مدت 6 تا 9 ماه قابل درمان است.
10. سرطان
سرطان زمانی به کار برده می‌شود که سلول‌ها در ناحیه‌ای از بدن به طور غیرطبیعی رشد کنند و گسترش یابند. براساس تحقیقات انجمن سرطان آمریکا، یکی از مهم‌ترین نشانه‌های سرطان می‌تواند کاهش وزن محسوس و بی دلیل باشد. این مسئله به ویژه در سرطان پانکراس، ریه، معده و مری شایع است.
سرطان التهاب را افزایش می‌دهد؛ همچنین منجر به تخریب عضلات و اختلال در هورمون‌های مرتبط با اشتها می‌شود. همچنین سرطان می‌تواند میزان انرژی‌ای را که بدن در حالت استراحت مصرف می‌کند، افزایش دهد.
علائم اولیه سرطان شامل موارد زیر است:
• تب
• درد
• خستگی
• تغییرات پوستی
بسیاری از ناهنجاری‌ها می‌توانند منجر به بروز این علائم شوند. همچنین در بسیاری از موارد ممکن است سرطان تا مراحل پیشرفته علامتی از خود نشان ندهد.
درمان وابسته به نوع سرطان است. درمان‌های رایج شامل شیمی درمانی، رادیوتراپی و جراحی است.
11. بیماری آدیسون
بیماری آدیسون زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی علیه غدد فوق کلیه یا همان آدرنال فعال می‌شود. در این صورت بدن نمی‌تواند به میزان کافی هورمون کورتیزول و آلدسترون تولید کند. کورتیزول موارد زیادی را از جمله متابولیسم و اشتها را کنترل می‌کند. سطح کم کورتیوزل می‌تواند منجر به کاهش وزن و کاهش اشتها شود.
سایر علائم بیماری آدیسون:
• فشار خون پایین
• خستگی مزمن
• ضعف عضلات
• تیرگی پوست
• افزایش اشتها به نمک
بیماری آدیسون بیماری نادری است و بین 1 در هر صدهزار نفر در ایالات متحده آمریکا رخ می‌دهد. درمان شامل داروهایی است که فعالیت غده آدرنال را تنظیم می‌کنند.
12. HIV
HIV سلول‌های ایمنی T را تحت تاثیر قرار می‌دهد و منجر می‌شود که بدن نتواند در برابر عفونت‌ها مقاومت کند. در این صورت می‌تواند منجر به نقص ایمنی و بروز بیماری ایدز شود. مراحل پیشرفته این بیماری اغلب منجر به کاهش وزن می‌شود.
سایر علائم ایدز:
• تب
• لرز
• تعریق شبانه
• راش پوستی
• تورم غدد لنفاوی
• درد عضلانی
علائم بیماری HIV بسته به فرد و شدت عفونت فرق می‌کنند. درمان ضدویروسی می‌تواند از گسترش بیماری جلوگیری کند و در بهبود کاهش وزن موثر باشد.
13. نارسایی احتقانی قلب یا CHF
کاهش وزن یکی از عوارض CHF یا نارسایی قلب است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بدن نتواند به میزان کافی خون را به سمت اندام‌های بدن پمپاژ کند. در صورتی که مبتلا به CHF باشید، دستگاه گوارش به میزان کافی خون دریافت نمی‌کند و منجر به حالت تهوع و سیری زودرس می‌شود.
آسیب بافت‌های قلبی هم متابولیسم را زیاد می‌کند و در نوع خود می‌تواند منجر به کاهش وزن ناخواسته شود.
سایر علائم شامل موارد زیر است:
• تنگی نفس
• سرفه طولانی مدت
• خستگی
• تورم اندام‌ها
• ضعف عضلات
• افزایش تعداد ضربان قلب
درمان‌های مختلفی برای نارسایی قلب وجود دارند؛ از جمله داروهای بتابلاکر، دیورتیک و مهارکننده‌های ACE. در برخی موارد ممکن است جراحی ضروری باشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
طبیعی است که وزن بدن در نوسان باشد؛ با این حال اگر وزنتان بی دلیل و بدون تغییر عادات روزانه کاهش می‌یابد، حتما علت دیگری دارد.
اگر متوجه شدید که بیش از 5 درصد از وزنتان طی 6 تا 12 ماه بی دلیل کاهش یافت و یا هر یک از علائم گفته شده را تجربه کردید، لازم است به پزشک مراجعه کنید.
