بوتاکس یک داروی ساخته شده از سم تولید شده توسط باکتری کلستریدیوم بوتولینیوم به نام سم بوتولینوم است. این دارو از لحاظ پزشکی برای درمان شرایط عضلانی خاص مورد استفاده قرار می گیرد. از لحاظ زیبایی نیز از این دارو برای از بین بردن چین و چروک موجود در پوست استفاده می شود. سم بوتولینوم تحت نام‌های تجاری زیر به فروش می‌رسد:
- بوتاکس، ویستابل
- دیسپورت
- Bocouture ، Xeomin
- Myobloc
حقایقی در مورد بوتاکس:
در ادامه برخی از نکات کلیدی در مورد بوتاکس را با هم مرور خواهیم کرد.
- بوتاکس یکی از محبوب ترین درمان‌های جراحی زیبایی است و بیش از ۶ میلیون درمان بوتاکس سالانه صورت می‌گیرد.
- بوتاکس سم عصبی حاصل از کلستریدیوم بوتولینوم است که یک ارگانیسم موجود در محیط زیست طبیعی محسوب میشود و در محیط خود تا حد زیادی غیر فعال و غیر سمی است.
- سم بوتولینوم برای کاهش خطوط ریز و چین وچروک موجود در پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد. اینکار از طریق فلج کردن عضلات زیرین انجام میشود.
- افراد از بوتاکس برای درمان تعریق بیش از حد، میگرن، اختلالات عضلانی و برخی اختلالات مثانه و روده استفاده می‌کنند.
- بوتولیسم که عفونت ایجاد شده توسط سم بوتولینوم است می‌تواند نارسایی تنفسی ایجاد کند و در برخی از شرایط کشنده است.
- تنها یک گرم از سم بوتولینوم می‌تواند بیش از یک میلیون نفر را بکشد. دو کیلوگرم از آن قادر است کل جمعیت زمین را از بین ببرد.
منشا بوتاکس:
کلستریدیوم بوتولینوم ارگانیسمی که بوتاکس از آن مشتق شده است، به شکل غیر فعال در محیط زیست طبیعی همچون جنگل ها و رسوبات دریاچه‌ها، خاک‌های زیر کشت، رودخانه‌ها، آب‌های ساحلی وکشتزارها یافت میشود.
وجود این باکتری زمانی دردسرساز میشود که هاگ‌ها به سلول‌های رویشی تبدیل می‌شوند و جمعیت سلول‌ها به تدریج افزایش پیدا می‌کند.
نوروتوکسین سیستم‌های عصبی را هدف قرار می‌دهد و پردازش سیگنال‌هایی که به نورون‌ها اجازه برقراری ارتباط موثر می‌دهد را دچار اختلال می‌سازد.
نوروتوکسین که در تولید بوتاکس درگیر است به هشت نوع A ، B، C، D، E، F ،G18 و H تقسیم میشود. از این تعداد، انواع A، B، E و در موارد نادر نوع F باعث ایجاد بوتولیسم در انسان میشود. این در حالیست که انواع C و D باعث بیماری در پستانداران دیگر، پرندگان و ماهی‌ها خواهد شد. اگرچه نوع G از خاک آرژانتین جدا شده است اما هنوز بیماری خاصی از طریق آن شیوع پیدا نکرده است.
نوع H در سال ۲۰۱۳ از مدفوع کودکی که از بوتولیسم رنج می‌برد کشف شد. محققان مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها و دانشمندان دانشگاه Wisconsin دریافته اند که نوع H در واقع یک سم نیست.
بوتاکس چگونه کار می‌کند؟
سم بوتولینوم یکی از سمی ترین مواد شناخته شده برای انسان است. دانشمندان برآورد کرده‌اند که یک گرم از این سم می‌تواند بیش از یک میلیون انسان را به کام مرگ بکشاند. دو کیلوگرم از این سم نیز قادر است کل جمعیت روی زمین را نابود سازد.سم بوتولینوم در غلظت زیاد می‌تواند به بوتولیسم منجر شود. همانطور که می‌دانید بوتولیسم یک بیماری حاد و تهدید کننده زندگی است.
بوتولیسم اگر به صورت درمان نشده رها شود می تواند به نارسایی تنفسی و مرگ منجر شود. علی رغم اینکه سم بوتولینوم بسیار سمی و گران قیمت است بوتاکس تقاضای زیادی در میان افراد دارد. سم بوتولینوم زمانی که به صورت مناسب مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌تواند یک پروتئین درمانی موفق و ارزشمند باشد. سم بوتولینوم را می‌توان با غلظت بسیار کم به انسان تزریق کرد.
این سم مانع از رسیدن سیگنال‌های عصبی به عضلات میشود و باعث میشود این عضلات به انقباضات واکنشی نشان ندهد. در نتیجه عضلات فلج می‌شوند. برای اینکه عضلات منقبض شوند، اعصاب بدن یک پیام رسان شیمیایی ازاد می‌کند که استیل کولین (یک انتقال دهنده عصبی) نام دارد. استیل کولین به گیرنده‌های موجود در سلول‌های عضلانی متصل میشود و در نهایت باعث انقباض یا کوتاه‌تر شدن این سلول‌ها می‌گردد.
کاربرد پزشکی و زیبایی بوتاکس:
سم بوتولینوم عمدتا برای درمان چین و چروک صورت و نیز خطوط ریز موجود در آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر کاربرد زیبایی آن، بوتاکس در درمان شرایط مختلف پزشکی همچون میگرن، تعریق بیش از حد و سایر موارد مفید خواهد بود. سم بوتولینوم اخیرا برای درمان بیش از ۲۰ شرایط پزشکی مختلف مورد استفاده قرار گرفته است که برخی از این کاربردها تحت بررسی و آزمایش است.
سم بوتولینوم برای درمان شرایط زیر تایید شده است:
- بلفارواسپاسم( اسپاسم پلک‌ها)
- دیستونی چرخشی ایدیوپاتیک گردن (اسپاسم شدید عضلات شانه و گردن)
- میگرن مزمن
- تعریق شدید (هایپرهیدروز آگزیلاری اولیه شدید)
- انحراف چشم (استرابیسموس)
- انقباض بالا تنه پس از سکته مغزی
- بی اختیاری ادرار ناشی از بیش فعالی عضله دیواره مثانه
- پرکاری مثانه
- اسپاسم نیمه صورت
- خطوط چین و چروک بین ابروها
- چین و چروک گوشه چشم
همچنین از بوتاکس برای موارد زیر نیز استفاده میشود:
- آشالازی (مشکل مری است که علائمی مانند دشواری بلع ایجاد می‌کند)
- شقاق و آنیسموس (اختلال عملکرد عضله منقبض کننده مقعد)
- سیالوره (آبریزش دهان)
- رینیت آلرژیک (التهاب مخاط بینی)
- اختلال عملکرد عضله منقبض کننده اودی
- فلج مغزی
- دیستونی فک پایین (انقباض قدرتمند فک، صورت یا زبان)
- دیستونی حنجره (انقباض قدرتمند تارهای صوتی)
فرآیند بوتاکس چگونه انجام میشود؟
سم بوتولینوم توسط محلول کلرید سدیم (آب نمک) رقیق میشود و مستقیما به بافت عصبی عضلانی تزریق می‌گردد. برای اینکه سم بتواند تاثیر گذاری لازم را داشته باشد به ۲۴ الی ۷۲ ساعت زمان نیاز خواهد داشت. در شرایط بسیار نادر برای اینکه تاثیر سم به طور کامل دیده شود حدود ۵ روز زمان نیاز خواهد بود. سم بوتولینوم در زنان باردار و افراد شیرده نباید مورد استفاده قرار گیرد. همچنین افرادی که واکنش آلرژیک به دارو یا سایر مواد تشکیل دهنده آن دارند نباید از این ماده استفاده کنند.
خطرات و عوارض جانبی بوتاکس:
تزریق سم بوتولینوم به طور کلی به خوبی توسط بدن تحمل میشود اما باز هم استفاده از آن می‌تواند عوارض جانبی اندکی به همراه داشته باشد. در موارد نادر، افراد ممکن است پیش زمینه ژنتیکی داشته باشند که منجر به واکنش غیر طبیعی و خفیف به این دارو میشود.
حدود ۱ درصد از افرادی که سم بوتولینوم نوع A را دریافت می‌کنند آنتی بادی‌هایی در بدنشان تولید میشود که موجب می‌گردد درمان بی اثر گردد. افرادی که از سم بوتولینوم نوع B برای دیستونی گردن استفاده می‌کنند توسعه آنتی بادی‌ها ۴۴ درصد بیشتر اتفاق می‌افتد. در کنار اثرات مثبتی که بوتاکس دارد ممکن است اثرات ناخواسته ای نیز ایجاد شود.
این اثرات شامل موارد زیر است:
- درد خفیف تورم موضعی یا قرمزی پوست در ناحیه تزریق
- بی حسی زود گذر
- سردرد
- کسالت
- تهوع خفیف
- ضعف یا فلج شدن موقتی ماهیچه‌های مجاور به خاطر عملکرد سم
- افتادگی موقتی پلک بالا یا ابرو
- ضعف پلک پایین یا عضله رکتوس جانبی (عضله ای که حرکت چشم را کنترل می‌کند)
- اشکال در بلع
- ضعف گردن
- علائم شبیه به آنفلوانزا
- آسیب شبکه بازویی (وضعیتی که بر عصب‌های یک طرف گردن و سینه تاثیر می‌گذارد)
- اختلال عملکرد کیسه صفرا
- دو بینی
- خونریزی
- تاری دید
- افتادگی پلک‌ها
- کاهش بینایی
- خشکی دهان
- خستگی
- کهیر
- جوش پوستی
- خس خس
- تورم
تحقیقات جدید در مورد بوتاکس:
استفاده از سم بوتولینوم نوع A در افرادی که از میگرن مزمن رنج می‌برند کمی به آن‌ها کمک می‌کند. این بررسی‌ها نتایج شگفت انگیز درمانی نشان نداده است. نویسندگان این مقالات معتقدند که بوتاکس بهتر از روش‌های دارونما نیست.
ترکیب جدید ممکن است در برابر سم کشنده بوتولینوم محافظت کند:
روش جدیدی برای مسدود کردن فعالیت سم بوتولینوم توسط محققان استرالیایی ابداع شده است. این روش می تواند درمان‌های موثری را برای بیماری کشنده بوتولیسم توسعه دهد.
دو نوع سم بوتولینوم برای چین و چروک‌های اطراف چشم مورد بررسی قرار گرفته است:
بیمارانی که از abobotulinumtoxinA استفاده کرده اند نتایج بهتری به هنگام منقبض کردن عضلات خود داشته اند.
استفاده از بوتاکس باعث افزایش انعطاف پذیری و قابلیت ارتجاعی پوست میشود:
مطالعه جدیدی که در مجله JAMA منتشر شده است نشان می‌دهد بوتاکس ممکن است انعطاف پذیری و قابلیت ارتجاعی پوست را برای ۴ ماه بهبود ببخشد. محبوبیت استفاده از سم بوتولینوم در حال افزایش است.
