زاگزانتین چیست ؟
بیش از 600 نوع کاروتنوئید در طبیعت یافت می شود که 30 تا 50 نوع آن بخشی از رژیم غذایی طبیعی انسان است. کاروتنوئیدها مولکول های محلول در چربی و آنتی اکسیدانی هستند که قرمز، زرد یا نارنجی روشن هستند. آنها در برخی از جلبک ها، باکتری ها، قارچ ها، گیاهان، میوه ها و سبزیجات یافت می شوند. آنها به کلاس رنگدانه های کاروتنوئیدی به نام زانتوفیل تعلق دارند و در ساختارهای در معرض نور هم در گیاهان و هم در چشم انسان در غلظت های بالا یافت می شوند.
با این حال، فقط 10 تا 15 نوع از آن به طور معمول در سرم انسان، از جمله لوتئین (L)، زآگزانتین (Z) و متابولیت های آنها قابل تشخیص هستند. زآگزانتین یک کاروتنوئید است که در چشم انسان یافت می شود. دو کاروتنوئید دیگر در چشم انسان، شامل لوتئین و مزو زآگزانتین است . تصور می شود که مزو زآگزانتین زمانی ایجاد می شود که بدن انسان، سایر کاروتنوئیدها را تجزیه می کند، و فرد معمولاً آن را از رژیم غذایی خود دریافت نمی کند.
در مطالعات علمی، زآگزانتین و لوتئین اغلب با هم به دلیل عملکردهای همپوشانی آنها در چشم توصیف می شوند، اما بدن انسان می تواند لوتئین را به زآگزانتین تبدیل کند. زآگزانتین یک مولکول کاروتنوئیدی است که در سلول های چشم وجود دارد. این ملکول، دارای خواص آنتی اکسیدانی قوی است و در چشم فواید زیادی مانند کاهش خطر بیماری ماکولا چشم مرتبط با سن، گلوکوم و بیماری آب مروارید دارد.در اغلب تحقیقات، مصرف همزمان لوتئین (L) و زآگزانتین (Z) که کاروتنوئیدهای رژیمی هستند که از سبزیجات با برگ سبز تیره، میوه های نارنجی و زرد به دست می آیند و در سلامت رنگدانه ماکولا چشم انسان مفید هستند، توصیه می شوند و بطور کلی این دو ماده در مولتی ویتامین های چشم (مکمل های تقویت چشم) نیز در کنار هم قرار می گیرند.
نقش زاگزانتین در سلامت چشم
چشم یک اندام حسی اصلی است که برای داشتن یک سبک زندگی سالم و سازنده نیاز به مراقبت ویژه دارد. چشم به دلیل قرار گرفتن مداوم در معرض مواد شیمیایی محیطی، تشعشعات و اکسیژن اتمسفر، عضوی استثنایی است. مطالعات متعدد L و Z را به عنوان اجزای مهم برای سلامت چشم شناسایی کرده اند. نقش آنها در سلامت انسان، به ویژه سلامت چشم، از مطالعات اپیدمیولوژیک، بالینی و مداخله ای مشخص شده است. این ملکول، در کاهش بیماری های شناختی، رتینوپاتی ناشی از ایسکمی/هیپوکسی، آسیب نور شبکیه، رتینیت پیگمانتوزا، جداشدگی شبکیه، یووئیت و رتینوپاتی دیابتی اثر محافظت کنندگی دارد. این کاروتنوئید، در پستانداران سنتز نمی شود و باید از طریق رژیم غذایی برای توزیع در بافت های مختلف به ویژه شبکیه چشم به دست آید .
زاگزانتین در ناحیه مرکزی شبکیه بیشتر است، در حالی که لوتئین، در ناحیه محیطی شبکیه به طور غالب وجود دارد. در شبکیه این کاروتنوئید، به عنوان فیلتری برای نور آبی با طول موج کوتاه و انرژی بالا عمل نموده و نقش آنتی اکسیدانی دارد که ممکن است شبکیه خارجی را از آسیب فتوشیمیایی ناشی از این طول موج های انرژی بالا محافظت کند. به طور کلی فرض بر این است که حضور L و Z تصادفی نیست. بلکه چنین تجمع بالایی در نواحی عملکردی (مانند فووآ) نشان می‌دهد که L و Z ممکن است عملکرد دقت، دید و محافظت را در چشم به عهده داشته باشند. در واقع، بیشترین لایه های چشم که در معرض نور قرار دارند، حاوی حدود 75 درصد زآگزانتین هستند که تا 90 درصد نور آبی را جذب می کند تا از شبکیه در برابر آسیب های ناشی از نور محافظت کند.
مصرف این دو ماده، با کاهش خطر دژنراسیون وابسته به سن ماکولا (AMD) و آب مروارید ناشی از سالمندی مرتبط است. بیماری ماکولای چشم عامل اصلی نابینایی در افراد بالای 40 سال در ایالات متحده است. زاگزانتین، همچنین ممکن است عملکرد بصری را با کاهش انحراف رنگ و افزایش حساسیت کنتراست افزایش دهند. علاوه بر این، تحقیقات در دهه گذشته عمدتاً بر روی توسعه غذاهای غنی از کاروتنوئید برای افزایش مصرف آنها به ویژه برای جمعیت مسن متمرکز شده است. در مقایسه با L، Z یک آنتی اکسیدان بسیار مؤثرتر است و توانایی بیشتری در حذف رادیکال های اکسیژن نسبت به L دارد.
شواهد نشان می دهد که سبک زندگی سالم و تغذیه مناسب ممکن است تأثیر مفیدی بر شروع آب مروارید داشته باشد. مطالعات اپیدمیولوژیک متعددی رابطه بین دریافت رژیم غذایی و سطوح خونی L و Z و خطر ابتلا به کاراتارکت مرتبط با سالمندی را بررسی کرده اند. از آنجایی که دقت اندازه‌گیری‌های دریافت رژیم غذایی تحت تأثیر روش‌های مختلف ارزیابی رژیم غذایی در سراسر مطالعات و تفاوت‌های فردی در مصرف و جذب است، به نظر می‌رسد غلظت خون زاگزانتین، پیش‌بینی‌کننده قوی‌تری برای وضعیت تغذیه باشد. در مغز کودکان، سهم نسبی لوتئین در کل کاروتنوئیدها دو برابر بزرگسالان است که بیش از نیمی از غلظت کل کاروتنوئیدها را تشکیل می دهد. نسبت بیشتر لوتئین در مغز کودکان نشان دهنده نیاز به L در طول رشد عصبی نیز هست.
فواید زاگزانتین در سلامت چشم
مطالعاتی نیز نشان داده اند که زاگزانتین در پیشرفت و بهبود مشکلات شناختی موثر است. این مشاهدات در راستای این دیدگاه است که بینایی و شناخت به راحتی قابل تفکیک نیستند. خواص زگزانتین در سلامت چشم را می توان در کاهش موارد زیر خلاصه نمود:
- آب مروارید : آب مروارید لکه های ابری در جلوی چشم افراد است. خوردن غذاهای غنی از لوتئین و زآگزانتین ممکن است شکل گیری آنها را کاهش دهد.
- رتینوپاتی دیابتی : در مطالعات دیابت حیوانی، نشان داده شده است که مکمل لوتئین و زآگزانتین نشانگرهای استرس اکسیداتیو را کاهش می دهد که به چشم ها آسیب می زند.
- جداشدگی (دکولمان رتین) چشم : موش‌های دارای جداشدگی چشم که به آنها تزریق لوتئین داده شد، 54 درصد کمتر از موش‌هایی که روغن ذرت تزریق شده بودند، مرگ سلولی داشتند یووئیت: این یک بیماری التهابی در لایه میانی چشم است. لوتئین و زآگزانتین ممکن است به کاهش روند التهابی درگیر کمک کنند.
مواد غذایی حاوی زاگزانتین
سبزیجات سبز تیره مانند کلم پیچ، اسفناج و کلم بروکلی منابع فوق العاده لوتئین و زآگزانتین هستند. غذاهایی مانند زرده تخم مرغ، فلفل قرمز و انگور، آب پرتقال، خربزه عسل، کیوی و کدو حلوایی منابع خوبی از لوتئین و زآگزانتین بوده و البته مقدار مناسبی از لوتئین و زآگزانتین را در گندم و ذرت نیز وجود دارد. علاوه بر این، زرده تخم مرغ ممکن است منبع مهمی از لوتئین و زآگزانتین باشد، زیرا محتوای چربی بالای زرده ممکن است جذب این مواد مغذی را بهبود بخشد از دیگر غذاهای غنی از زآگزانتین، موارد زیر را میتوان نام برد:
- اسفناج خام
- پسته خام
- نخود سبز خام
- کاهوی رومی، خام
- کدو حلوایی تابستانی، آب پز
- کلم بروکسل، آب پز
- کلم بروکلی خام
- کدو تنبل، آب پز
- مارچوبه، آب پز
- هویج، خام
عملکرد زاگزانتین در سایر ارگان های بدن
- حفظ سلامت کلیه ها : سطوح پایین کاروتنوئیدهای زانتوفیل، از جمله زآگزانتین، با افزایش خطر بیماری کلیوی مرتبط است. خوردن زآگزانتین از زرده تخم مرغ همچنین ممکن است فواید آنتی اکسیدانی برای افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی داشته باشد.
- درمان بیماری کبدی : با کاهش التهاب و کمک به جلوگیری از زخم های کبدی که زمینه ساز بیماری های کبدی هستند از کبد محافظت می کند.
- بهبود ارتباطات در سلول ها زآگزانتین و کاروتنوئیدها: ممکن است در ارتباط سلول به سلول و هموستاز در بدن نقش داشته باشند ( حالت های فیزیکی و شیمیایی متعادلی که برای سلامتی به آن نیاز است).
- بهبود فعالیت شناختی در سالمندان: با افزایش قدرت بینایی سالمندان و جلوگیری از تجمع لیپوفوشین در مغز به بهبود شناخت سالمندان کمک می کند.
دوز مصرفی توصیه شده زاگزانتین
مقدار مصرف توصیه شده روزانه برای سلامت چشم، 10 میلی گرم در روز برای لوتئین و 2 میلی گرم در روز برای زآگزانتین است. تحقیقات نشان داده است که افراد با مصرف 5 تا 6 میلی گرم زآگزانتین در روز کمترین خطر ابتلا به AMD را داشتند و رشد آب مروارید در آنها کندتر می باشد. البته افراد ممکن است بتوانند 5 تا 10 میلی گرم زآگزانتین و لوتئین را به تنهایی از طریق رژیم غذایی خود با خوردن انواع غذاهای کامل از جمله فلفل دلمه ای نارنجی، ذرت و تخم مرغ دریافت نمایند. تحقیقات دیگر تخمین می زند که مصرف روزانه 0.34 میلی گرم در هر پوند (0.75 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم) از وزن بدن ممکن است بی خطر باشد. این معادل 53 میلی گرم زآگزانتین برای فردی با وزن 154 پوند (70 کیلوگرم) است . معمولاً مصرف سطوح بالا به تنهایی از طریق رژیم غذایی دشوار است. متوسط دریافت روزانه زآگزانتین از طریق رژیم غذایی فقط 1.3 میلی گرم است.
علاوه بر این، مقدار زآگزانتین مورد نیاز بدن، ممکن است به میزان استرسی که تحمل می کند بستگی داشته باشد. به عنوان مثال، افراد سیگاری ممکن است به لوتئین و زآگزانتین بیشتری نیاز داشته باشند، زیرا در مقایسه با افراد غیر سیگاری سطوح پایین تری از کاروتنوئیدها دارند.
.jpg)
مکمل های زآگزانتین (قرص های حاوی زاگزانتین)
محبوبیت مکمل های حاوی زآگزانتین برای سلامت چشم در حال افزایش است. این مکمل ها معمولاً از گل های همیشه بهار تهیه می شوند و با موم ها مخلوط می شوند، اما می توانند به صورت مصنوعی نیز ساخته شوند . این مکمل ها به ویژه در میان افراد مسنی که نگران سلامت چشم نیستند هم، محبوب می باشد. مطالعات نشان داده اند که مصرف زآگزانتین تراکم رنگدانه ماکولا را در چشم افزایش می دهد. مطالعه ایی نشان داد افرادی که قرص زآگزانتین را برای 6 تا 24 ماه مصرف کردند 36 تا 95 درصد از تراکم رنگدانه ماکولا در آنها افزایش پیدا کرد. جالب توجه است که این پاسخ بین افراد بسیار متفاوت بود. تراکم رنگدانه ماکولای بالاتر با خطر کمتر AMD مرتبط است. معمولا این ماده ضروری و مهم در مکمل تقویت چشم و همینطور مولتی ویتامین های تقویتی چشم نیز وجود دارد.
مکمل تقویت چشم سوپرابیون با نام مکس ویژن نیز حاوی مقدار کافی زاگرانتین است که می تواند برای سلامت چشم و پیشگیری از بیماری های چشمی موثر باشد
عوارض زاگزانتین
به نظر می رسد زآگزانتین به طور کلی بی خطر است، اگرچه یافته های علمی قطعی نیستند. البته نگرانی هایی در مورد مصرف زانتوفیل ها (که شامل زآگزانتین) در دوزهای بالاتر وجود دارد، اما تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. دانشمندان باید تحقیقات بیشتری انجام دهند تا مشخص کنند که چه دوزی از مکمل های زآگزانتین بی خطر و مفید است.
