وارض گرسنگی طولانی‌مدت به مدت زمان محرومیت بدن از دریافت کالری و میزان ذخیره انرژی او بستگی دارد و در هر فرد با فرد دیگر متفاوت است.
گرسنگی طولانی‌مدت چه زمانی رخ می‌دهد؟
گرسنگی یا Starvation به معنی کمبود شدید دریافت کالری مورد نیاز برای حفظ حیات است. برای بررسی اثر گرسنگی، عوارض آن در افراد تحت اعتصابات غذایی، روزه‌داری‌های مذهبی یا افرادی که به علت بیماری دریافت غذای کمی دارند، بررسی شده است. زیرا تحقیق روی اثر گرسنگی بر روی نمونه‌های انسانی غیر اخلاقی در نظر گرفته شده است. پاسخ‌دهی بدن هر فردی به گرسنگی با فرد دیگر متفاوت است زیرا سوخت و ساز بدن و میزان ذخیره چربی و سایر مواد در هر فرد با افراد دیگر فرق دارد. بعد از خوردن هر وعده غذایی، ترشح هورمون انسولین باعث می‌شود گلوکز وارد سلولهای بدن شده و به عنوان سوخت برای عملکردن مغز و سایر ارگانهای بدن مورد استفاده قرار گیرد. طی هشت ساعت اول محرومیت بدن از غذا، سوخت و ساز بدن طبیعی است و میزان گلوکز خون بالاست.
مرحله اول گرسنگی
بعد از گذشت 8 تا 12 ساعت از مصرف وعده غذایی گلوگز خون کمی افت می‌کند. اما همچنان بدن با تغییر سوخت و ساز خود گلوکز را بالای 80 میلی گرم در دسی‌لیتر نگه می‌دارد. بنابراین ما احساس گرسنگی می‌کنیم اما علائم افت قند خون مثل لرزش بدن، افت هوشیاری یا تشنج نداریم. این حالت خیلی از اوقات وقتی بین وعده‌های غذایی ما فاصله بیفتد، برای ما رخ می‌دهد. در این حالت بدن با تولید هورمون گلوکاگون از ذخایر کبد به نام گلیکوژن، گلوکز تولید می‌کند. اما این منبع تنها تا چند ساعت می‌تواند گلوکز خون را تأمین کند. بعد از این زمان بدن از شکستن چربی بدن برای تولید گلوکز بهره می‌برد. چربی به اسید چرب و گلیسرول تبدیل می‌شود و عضلات بدن برای جلوگیری از کاهش قند خون، به جای گلوکز از اسید چرب برای تأمین سوخت بهره می‌برند. زیرا اسید چرب نمی‌تواند به گلوکز تبدیل شود. در این مرحله فراهم‌سازی گلوکز کافی برای مغز و سایر بافتها اولین اولویت سوخت و ساز بدن است.
مرحله دوم گرسنگی طولانی‌مدت
بعد از گذشت 3 روز از گرسنگی بدن شروع به سوزاندن چربی‌ها و تولید موادی به نام «کتون بادی» یا مواد کتونی می‌کند. این مواد کتونی بخشی از انرژی مغز و قلب را تأمین می‌کنند. این تغییر به این منظور صورت می‌گیرد که بدن مجبور نشود از سوزاندن پروتئین موجود در عضلات برای تولید گلوکز بهره ببرد. درواقع اولویت دوم سوخت و ساز بدن در این مرحله جلوگیری از تخریب پروتئین‌هاست زیرا بعضی از این پروتئین‌ها برای عملکرد طبیعی سلولها حیاتی هستند. در این مرحله بر اثر عوارض گرسنگی طولانی‌مدت فرد کاهش وزن شدیدی پیدا می‌کند. زنان به علت حجم چربی بیشتر در این مرحله قادر به تحمل بیشتر گرسنگی هستند. بعد از گذشت چندین هفته از گرسنگی مواد کتونی به سوخت اصلی مغز تبدیل می‌شوند.
مرحله سوم گرسنگی
اتمام ذخایر چربی، بدن را وادار می‌کند از پروتئین‌ها برای تأمین انرژی خود بهره ببرد. عضلات منبع اصلی پروتئین هستند اما این منبع به زودی به اتمام می‌رسد و بدن ناچار است از پروتئین‌های ضروری خود کمک بگیرد. این پروتئین ها برای عملکرد ارگانهایی مثل قلب، کبد و کلیه لازم هستند و تخریب آنها منجر به عوارض خطرناکی می‌شود.
ایجاد عوارض گرسنگی طولانی‌مدت
فرد در این مرحله بر اثر عوارض گرسنگی طولانی‌مدت دچار کاهش عملکرد مغز و ایجاد حالت بی‌تفاوتی و بی‌توجهی، و کاهش ایمنی بدن می‌شود. بدن نسبت به عفونتها مستعد می‌شود، پوست ورقه ورقه می‌شود، رنگ موها تغییر می‌کند و بدن به علت کمبود پروتئین دچار ورم پاها و شکم می‌شود. این علائم در کودکان ساکن کشورهای فقیر که دچار سوء تغذیه مزمن و عوارض گرسنگی طولانی‌مدت هستند، دیده می‌شود. اگر کودک به مدت طولانی رژیم غذایی فاقد پروتئین داشته باشد، علائمی مثل کاهش وزن، تغییر رنگ مو به زرد یا نارنجی، ورم ساق پا و شکم، بی‌اشتهایی، کاهش بافت چربی و عضلانی پیدا می‌کند. به این وضعیت «کواشیورکور» گفته می‌شود. نوع دیگری از سوء تغذیه به نام «ماراسموس»، در اثر کمبود کالری و مواد مغذی رخ می‌دهد و منجر به کاهش وزن، کم آبی بدن، جمع شدن شکم و اسهال مزمن می‌شود. درصورت طولانی شدن گرسنگی و عدم رسیدن غذا به فرد ممکن است فرد در اثر عوارض گرسنگی طولانی‌مدت و تخریب پروتئین‌های ضروری بدن و درنتیجه از دست دادن عملکرد ارگانهای حیاتی یا عفونتها فوت کند.
