آیا می‌دانید زخم دهانه رحم به چه علت رخ می‌دهد؟ علائم آن چیست و با کمک چه روش‌های درمانی میتوان ورم رحم ناشی از آن را کاهش داد؟ برای تشخیص سرویسیت باید به چه متخصصی مراجعه کرد؟
سرویسیت یا زخم دهانه رحم چیست؟
دهانه رحم یا سرویکس مجرای باریکی است که رحم و واژن را به هم متصل می‌کند. هر ماه خون قاعدگی از رحم از طریق دهانه رحم خارج شده و وارد واژن می‌شود. هنگامی که یک زن بچه‌دار می‌شود، دهانه رحم منبسط می‌شود تا به کودک اجازه دهد تا وارد کانال زایمان شود.
بااین‌حال اگر چیزی دهانه رحم را تحریک کند و ملتهب شود، به این عارضه سرویسیت، التهاب یا زخم دهانه رحم گفته می‌شود. اگرچه برخی از افراد ممکن است طی این التهاب هیچ علائمی تجربه نکنند، بااین‌حال، این عارضه اغلب با ترشحات واژینال، خونریزی یا مقاربت دردناک یا تحریک فرج یا واژن همراه است. افراد ممکن است به سرویسیت حاد (که معمولاً در اثر عفونت ایجاد می‌شود) یا مزمن (که معمولاً در اثر تحریک ایجاد می‌شود) دچار شوند.
این بیماری در اکثر موارد، با کمک آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. اما در سایر موارد، لیزردرمانی یا . … صورت می‌گیرد. طبق تحقیقات بیش از نیمی از زنان بالغ یا مردان تراجنسیتی که در بدو تولد، واژن داشتند و زن محسوب می‌شدند (AFAB) در برخی مواقع، به آن دچار می‌شوند.
این بیماری مسری است و می‌تواند به شریک جنسی شما منتقل شود؛ بنابراین، حداقل تا هفت روز پس از تشخیص و دریافت درمان (حتی در صورت نداشتن علائم بیماری) از برقراری رابطه جنسی پرهیز کنید.
دلایل زخم دهانه رحم
عفونت، دلیل اصلی ابتلای افراد به سرویسیت حاد است. این عفونت در اثر ورود باکتری به داخل رحم اتفاق می‌افتد. علل شایع سرویسیت عفونی عبارت‌اند از:
- باکتری‌های استافیلوکوک یا استرپتوکوک
- کلامیدیا (که حدود ۴۰ درصد موارد سرویسیت مربوط به کلامیدیا را به خود اختصاص می‌دهد)
- سوزاک
- تبخال تناسلی (HSV-2)
- تریکومونیازیس
- مایکوپلاسمای تناسلی
علل غیرعفونی دهانه رحم شامل قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی یا تحریک مکانیکی است. این موارد نیز شامل:
- تحریک شیمیایی ناشی از اسپرم کش‌ها یا لاتکس مورداستفاده در کاندوم
- واکنش به دیافراگم‌ها، کلاهک‌های دهانه رحم، تامپون‌ها یا پساری‌های وارد شده (پساری یک وسیله انعطاف‌پذیر برای نگه‌داشتن اندام‌های داخلی لگن است)
- پرتودرمانی یا بیماری‌های التهابی سیستمیک (درمان سرطان یا مراحل پیشرفته سرطان دهانه رحم ممکن است بر بافت دهانه رحم تأثیر بگذارد. این مورد نادر است اما ممکن است منجر به بروز علائم التهاب دهانه رحم شود)
توجه: بارداری نیز می‌تواند با تاثیر بر سطح هورمون‌ها منجر به سرویسیت یا التهاب دهانه رحم شود. زیرا دهانه رحم در این دوران از زندگی بسیار حساس‌تر است.
افراد مستعد
افرادی که چندین شریک جنسی یا رفتارهای جنسی پرخطر دارند در معرض خطر ابتلا به سرویسیت هستند. همچنین افرادی که سابقه بیماری‌های آمیزشی و عفونت‌های مقاربتی (STDs و STIs) دارند، یا آن‌هایی که شریک جنسی‌شان دچار این بیماری‌هاست بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت دهانه رحم هستند.
اما اعمال جنسی تنها دلیل ابتلا به این عارضه نیستند. به‌طوری‌که برخی از افراد در اثر تحریک ناشی از تامپون یا دیافراگم و . … نیز ممکن است دچار زخم واژن شوند.
نشانه‌های زخم دهانه رحم
تنها راه مطمئن برای اطلاع از ابتلا به سرویسیت این است که علائم خود را با ارائه‌دهنده مراقبت‌های سلامتی خودارزیابی کنید. نشانه‌های التهاب دهانه رحم عبارت‌اند از:
- ترشحات غیر طبیعی واژن که ممکن است زرد، سفید یا خاکستری باشد و باعثبوی بد واژن شوند
- احساس فشار یا درد لگن یا شکم
- خونریزی خفیف غیرمنتظره واژینال (مانند خونریزی بعد از برقراری رابطه جنسی یا بین دوره‌های قاعدگی)
- مقاربت دردناک
- احساس درد در حین معاینات دهانه رحم
- تب (به‌ندرت)
- دفع ادرار مشکل، دردناک یا مکرر
- سوزش و خارش واژن
اگر متوجه هر یک از علائم فوق شدید یا در گذشته دچار عارضه بیماری مقاربتی STD بودید، دراسرع‌وقت به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. همچنین به یاد داشته باشید که سرویسیت همیشه توسط بیماری‌های مقاربتی ایجاد نمی‌شود و برخی از موارد ناشی از صدمات، آلرژی یا عدم تعادل باکتریایی نیز باعث بروز این عارضه در فرد می‌شود.
ازآنجایی‌که برخی از افراد علائم زخم واژن را تجربه نمی‌کنند. باید، برای تشخیص وجود هرگونه ناهنجاری تحت معاینات منظم توسط متخصص زنان قرار گیرند.
عوارض سرویسیت
عوارض اصلی سرویسیت، آندومتریت، PID و وقوع عوارض احتمالی در دوران بارداری است. علائم بالینی سرویسیت و یا اندومتریت ممکن است همان علائمی باشند که بیماران مبتلا به PID تجربه می‌کنند. در زنان مبتلا به عفونت‌های دستگاه تناسلی تحتانی، خطر ابتلا به PID بسته به تأخیر در تشخیص، وجود عفونت هم‌زمان و سایر عوامل وابسته به میزبان، بین ۲۰ تا ۸۰ درصد تخمین زده می‌شود.
علاوه بر این، پذیرفته شده است که وجود التهاب در دهانه رحم ممکن است باعث انتقال HIV شود و همچنین، حساسیت به عفونت توسط ویروس را افزایش دهد. مکانیسم‌هایی که سرویسیت از طریق آن‌ها ممکن است به انتقال HIV کمک کند عبارت‌اند از:
- افزایش تکثیر ویروسی در زمینه عفونت یا التهاب – به‌ویژه در حضور سیتوکین‌های پیش التهابی بالا –
- اختلال در مخاط دهانه رحم
- تعداد بیشتر سلول‌های آلوده به HIV در ترشحات دهانه رحم
همچنین، طبق تحقیقات ارتباطی بین وجود ژنوم HIV در ترشحات دهانه رحم و سرویسیت وجود دارد و بیان HIV در دستگاه تناسلی می‌تواند به روش‌های متفاوتی بسته به علت سرویسیت تغییر کند.
علاوه بر این، شواهدی مبنی بر دخالت التهاب مزمن دهانه رحم در پاتوژنز سرطان دهانه رحم وجود دارد. برخی از ژنوتیپ‌های ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) به‌ویژه سویه ۱۶ و ۱۸، در ایجاد اکثر سرطان‌های دستگاه تناسلی نقش دارند. نقش این ویروس‌ها در سرویسیت نامشخص‌تر است. در برخی از مطالعات رابطه مستقیمی بین میزان التهاب دهانه رحم و وجود ضایعات داخل اپیتلیال سنگ‌فرشی یافت شده است.
و اما عوارض سرویسیت در زنان باردار:
عواقبی که التهاب دهانه رحم می‌تواند در بارداری داشته باشد و عوارض جانبی احتمالی آن، در نوزادانی که مادرشان در دوران بارداری به زخم واژن مبتلا بوده است هنوز موردبحث است. اکثر مقالات منتشر شده که این اثرات را ارزیابی کرده‌اند تنها شامل موارد سرویسیت ایجاد شده در نتیجه پاتوژن‌های کلاسیکی چون گونوکوک و کلامیدیا بوده است. در زنان باردار، عفونت C.trachomatis با افزایش خطر حاملگی خارج از رحم،زایمان زودرس پارگی زودرس غشای رحم، سقط جنین و عوارض دوران کودکی مرتبط بوده است. بااین‌حال، برخی از مطالعات، تفاوت آماری معنی‌داری بین خطرزایمان زودرس یا پارگی زودرس غشای رحم در زنان مبتلا به سرویسیت ناشی از کلامیدیا و گنوکوک و زنان باردار بدون عفونت پیدا نکردند. درحالی‌که در برخی دیگر ارتباط آماری معنی‌داری بین عفونت C. trachomatis و خطر سقط جنین خودبه‌خودی در جمعیتی با شیوع بالای عفونت ناشی از این باکتری وجود داشت (۱۷.۴ درصد).
در مورد M. genitalium نیزارتباط معنی‌داری بین عفونت ناشی از این باکتری و خطر سقط خودبه‌خودی و زایمان زودرس مشاهده شده است.
تشخیص زخم دهانه رحم
التهاب دهانه رحم را میتوان در طول معاینه کامل لگن تشخیص داد. البته ممکن است پاپ اسمیر نیز انجام شود. در این آزمایش از یک سوآب (ابزاری ساده شبیه گوش‌پاک‌کن معمولی که برای نمونه‌گیری استفاده می‌شود) برای جمع‌آوری سلول‌ها از رحم و دهانه رحم به‌منظور بررسی ناهنجاری استفاده می‌شود. همچنین دکتر زنان از ترشحات واژینال – برای آزمایش عفونت‌هایی چون سوزاک، کلامیدیا، تریکوموناس و واژینوز باکتریایی- نمونه‌برداری می‌کند. در مرحله بعد، پزشک شما یک معاینه دستی کامل لگن انجام می‌دهد تا وجود یا عدم وجود علائم زیر را بررسی کند:
- هرگونه قرمزی در دهانه رحم
- ترشحات واژینال
- خونریزی واژن یا دهانه رحم
- التهاب دیواره‌های واژن
پیشگیری از سروسیت یا زخم دهانه رحم
اگرچه همیشه نمی‌توان از ابتلا به زخم واژن پیشگیری کرد، اما میتوان با انجام رابطه جنسی ایمن، خطر ابتلا به این بیماری را کاهش داد. به‌عنوان‌مثال با استفاده مداوم و صحیح از کاندوم قبل از برقراری رابطه جنسی، میتوان خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا که می‌توانند منجر به التهاب دهانه رحم شود به‌شدت کاهش داد. همچنین تا جای ممکن نباید از محصولات بهداشتی زنانه مانند تامپون و یا صابون‌های معطر استفاده کنید، چراکه این محصولات ممکن است منجر به التهاب واژن و دهانه رحم شوند. همچنین پوشیدن لباس زیر نخی یا لباس زیری که قابلیت تنفس داشته باشد، از ایجاد رطوبت و باکتری که منجر به عفونت می‌شود تا حد زیادی جلوگیری می‌کند.
نزدیکی طولانی‌مدت با یک شریک جنسی سالم و متعهد نیز می‌تواند احتمال ابتلا به STI را کاهش دهد. در غیر این صورت، حتما تعداد افرادی که با آن‌ها رابطه جنسی دارید را محدود کنید یا با فردی که زخم دستگاه تناسلی یا ترشحات غیرمعمول از آلت تناسلی خود دارد، نزدیکی نکنید. همچنین اگر دچار دیابت هستید، قند خون خود را به طور منظم کنترل کنید.
درصورتی‌که برای بیماری مقاربتی تحت درمان هستید، از دکتر خود جویا شوید که آیا شریک جنسی شما نیز احتیاج به درمان دارد یا خیر؟ و برای جلوگیری از انتقال عفونت باکتریایی به همسرتان، منتظر بمانید تا درمان توصیه شده توسط دکتر زنان شما به پایان برسد.
درمان زخم دهانه رحم
تصمیم برای انجام درمان تجربی یا هدفمند در زنان مبتلا به سرویسیت باید پس از درنظرگرفتن عواملی چون سن، زمینه اپیدمیولوژیک و دردسترس‌بودن تست‌های تشخیصی اتخاذ شود. در مورد زنان با خطر بالای عفونت ناشی از این عوامل بیماری‌زا (به‌عنوان‌مثال در سنین کمتر از ۲۵ و آن‌هایی که شریک جنسی جدید و یا مبتلا به STI دارند)، درمان تجربی توصیه شده شامل C. trachomatis و N. gonorrhoeae است، به‌خصوص اگر تست‌های تشخیصی مناسبی چون NAA در دسترس نباشد. برای زنان با خطر پایین ابتلا به بیماری‌های مقاربتی، درمان- در انتظار نتایج آزمایش‌های تشخیصی- می‌تواند به تعویق بیفتد.
درمان خانگی زخم دهانه رحم
درمان‌های خانگی که ممکن است برای درمان زخم دهانه رحم مؤثر باشند عبارت‌اند از:
مصرف داروهای سنتی چینی
درمان‌های طب سنتی چینی، شامل گیاهان دارویی چینی، ممکن است برای درمان زخم دهانه رحم مؤثر باشند. چراکه گیاهان دارویی خاصیت ضدالتهابی دارند.
مصرف پروبیوتیک (همچون ماست‌های پروبیوتیک)
یک مطالعه در سال ۲۰۱۴ نشان می‌دهد که پروبیوتیک ممکن است به درمان واژینوز باکتریایی که یکی از علل التهاب دهانه رحم است، کمک کند.
خوردن سیر یا مکمل‌های آن
سیر دارای خواص ضدباکتریایی قوی است. مطالعه دیگری در سال ۲۰۱۴ نشان داد که مصرف مکمل‌های سیر ممکن است به درمان واژینوز باکتریایی نیز کمک کند.
چای سبز
چای سبز نقشی حفاظتی در کاهش ریسک ابتلا به سرطان تخمدان و مخاط رحم دارد.
نکته: حتما قبل از تصمیم‌گیری در مورد اتخاذ یک دوره درمانی، با پزشک متخصص زنان مشورت نمایید. زیرا این درمان‌های جایگزین نیاز به مطالعات بیشتری دارند و در حال حاضر درمان خط اول برای سرویسیت یا عفونت‌های واژن محسوب نمی‌شوند. همچنین توجه داشته باشید که درمان‌های خانگی باید در کنار درمان‌های پزشکی استفاده شوند، زیرا قرار نیست این دو روش جایگزینی برای هم باشند.
درمان دارویی سرویسیت
درمان زخم واژن، معمولاً شامل آنتی‌بیوتیک درمانی برای ازبین‌بردن هرگونه عفونت باکتریایی ایجادکننده بیماری است. البته افراد زیر ۲۵ سال یا افرادی که رفتارهای جنسی پرخطر دارند- حتی اگر باکتری شناسایی نشود- ممکن است تحت آنتی‌بیوتیک درمانی قرار گیرند. (زیرا تشخیص برخی از باکتری‌ها دشوار است اما ممکن است همچنان وجود داشته باشند).
آنتی‌بیوتیک‌ها برای بیماری‌های مقاربتی مانند سوزاک، کلامیدیا یا عفونت‌های باکتریایی از جمله واژینوز باکتریایی تجویز می‌شوند و در اکثر موارد سرویسیت را با موفقیت درمان می‌کنند. اما برای رفع کامل عفونت باید دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف شوند زیرا ممکن است برای رفع کامل عارضه به دوهفته زمان نیاز داشته باشند. پزشک همچنین ممکن است تکرار آزمایش برای سرویسیت ناشی از سوزاک یا کلامیدیا را برایتان توصیه کند.
متخصص، بسته به نوع ارگانیسم ایجادکننده عفونت، ممکن است برای شما دارو تجویز کند. به‌عنوان‌مثال در صورت ابتلا به تبخال تناسلی، ممکن است داروهای ضدویروسی برای شما ارائه گردد، تا به کاهش مدت‌زمان علائم دهانه رحم کمک کند. بااین‌حال، هیچ درمانی برای تبخال وجود ندارد (تبخال یک بیماری مزمن است که ممکن است در هر زمانی به شریک جنسی شما منتقل شود). همچنین درصورتی‌که نوع ارگانیسم ایجادکننده عفونت شما از نوع قارچ باشد، داروهای ضدقارچی برایتان تجویز می‌گردد.
دارودرمانی تجربی توصیه شده در اکثر دستورالعمل‌ها آزیترومایسین، ۱ گرم خوراکی در یک دوز واحد، یا داکسی‌سایکلین، ۱۰۰ میلی‌گرم خوراکی، دو بار در روز به مدت هفت روز است. اگر بیمار در معرض خطر بالای عفونت گنوکوکی باشد، این پاتوژن نیز باید تحت پوشش عضلانی سفتریاکسون به میزان ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم، در یک دوز واحد قرار گیرد.
اگر پاتوژن شناسایی شده M. genitalium باشد، آزیترومایسین نیز درمان انتخابی است، اما امروزه سویه‌های مقاوم مرتبط با نارسایی بالینی گزارش شده‌اند. در این موارد، درمان توصیه شده موکسی فلوکساسین ۴۰۰ میلی‌گرم در روز به مدت ۷ تا ۱۴ روز است.
البته در پیگیری بیمارانی که عامل اتیولوژیک در آن‌ها یک پاتوژن مقاربتی است، غربالگری HIV و سیفلیس و ردیابی تماس جنسی نیز باید انجام گیرد.
مدیریت بیماران مبتلا به سرویسیت که هیچ عامل بیماری‌زا در آن‌ها قابل‌شناسایی نیست بحث‌برانگیز است. برای این موارد، شواهد علمی کافی برای توجیه جایگزین‌درمانی در دست نیست و هر مورد باید باتوجه‌به زمینه بالینی و وجود سایر عوامل غیرعفونی ارزیابی شوند.
فریز زخم دهانه رحم
اگر عفونت دهانه رحم شما ناشی از دیسپلازی دهانه رحم یا زخم دهانه رحم باشد، پزشک کرایوسرجری انجام می‌دهد. کرایوسرجری دهانه رحم شامل فریز و انجماد فوق‌العاده بافت سرویکس به‌منظور از بین بردن بافت غیرطبیعی آن می‌باشد. البته نیترات نقره هم می‌تواند سلول‌های غیر عادی را از بین ببرد. البته توجه داشته باشید که این روش باعث کاهش دقت در نتایج حاصل از تست پاپ‌اسمیر می‌شود (پاپ‌اسمیر: نوعی روش تشخیصی برای بررسی سرطان دهانه رحم می‌باشد).
لیزر زخم دهانه رحم
سوزاندن (کوتر یا لیزر کردن)، درمانی است که برای ازبین‌بردن سلول‌های غیرطبیعی دهانه رحم استفاده می‌شود تا سلول‌های طبیعی به‌راحتی بتوانند در محل خود رشد کنند. این تراپی، در کلینیک سرپایی بیمارستان و با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و اکثر زنان تنها به یک جلسه درمان با آن نیاز خواهند داشت.
لیزر تراپی نیز در بسیاری از موارد، بیمار را در آینده از امکان انجام یک کولپوسکوپی رضایت‌بخش و در نتیجه از امکان تشخیص ضایعات پیش سرطانی، محروم می‌کند. چراکه اگر سرطان کم تهاجم، تحت کوتر یا لیزر قرار گیرد می‌تواند منجر به پیشرفت بیماری شود و در نتیجه سرطان با تهاجم عمقی، برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها، درمان نشده باقی بماند.
پلاسما تراپی زخم دهانه رحم
تزریق مستقیم پلاسمای غنی از پلاکت به نواحی آسیب‌دیده دهانه رحم ممکن است به‌سرعت بخشیدن به روند بهبود و برطرف‌شدن التهاب آن کمک کند. تزریق PRP شامل استفاده از پلاکت‌های خود فرد است، به همین دلیل است که افرادی که این درمان را دریافت می‌کنند، معمولاً هیچ واکنش نامطلوبی به تزریق ندارند. بااین‌حال، ممکن است در محل تزریق یا اطراف آن دچار تحریک، درد یا خونریزی شوند.
البته نوعی از پلاسما تراپی نیز وجود دارد که از آن برای برطرف‌کردن عفونت واژن که زمینه‌ای برای ایجاد التهاب و زخم واژن است استفاده می‌شود. این متد توسط دستگاه پلاسما- که یک لوله شیشه‌ای بلند است- انجام می‌گیرد. این دستگاه دقایقی داخل واژن قرار داده می‌شود و با کمک جریان الکتریسیته، پلاسما تولید کرده که در نهایت با برخورد این پلاسما به مخاط، گازی به نام دی‌اکسیدکربن ایجاد می‌شود.
گاز دی‌اکسیدکربن یک گاز استریل کننده است که همین امر کمک می‌نمایید تا میکروارگانیسم‌های واژن و در نتیجه زخم آن بهبود یابد. استفاده هم‌زمان از این دستگاه با دارودرمانی به درمان و رفع عفونت واژن کمک بسیاری می‌نماید.
زمان مراجعه به پزشک
هر زمان که متوجه علائم غیرعادی، مانند ترشحات واژن، خونریزی واژینال غیر قاعدگی، تحریک یا مقاربت دردناک شدید، به پزشک مراجعه کنید تا تحت معاینات معمول قرار بگیرید. همان‌طور که اشاره شد برخی از افراد علائم دهانه رحم را تجربه نمی‌کنند، بنابراین انجام معاینات منظم در این زمینه، امری مهم و ضروری است.
سوالات متداول پیرامون سرویسیت
آیا اندومتریوز می‌تواند باعث التهاب دهانه رحم شود؟
خیر.
اندومتریوز وضعیتی است که در آن بافتی که معمولاً رحم را می‌پوشاند در خارج از رحم رشد کند. هیچ مدرکی مبنی بر ارتباط آندومتریوز با سرویسیت وجود ندارد.
آیا سرویسیت بر قاعدگی شما تأثیر می‌گذارد؟
نه همیشه. بااین‌حال، برخی از افراد مبتلا به التهاب دهانه رحم، خونریزی بین دوره‌های قاعدگی را گزارش می‌کنند.
آیا IUD می‌تواند باعث التهاب دهانه رحم شود؟
نه اما اگر جای‌گذاری IUD در زمانی باشد که سرویسیت فعال ناشی از سوزاک یا کلامیدیا دارید، می‌تواند باعث بیماری التهابی لگن شود. این مورد نادر است، بااین‌حال، اگر قبل از قراردادن IUD نگران ابتلا به STD هستید، باید به پزشک خود اطلاع دهید.
آیا زخم واژن بر باروری تأثیر می‌گذارد؟
در برخی موارد، بله. سرویسیت ناشی از کلامیدیا یا سوزاک ممکن است به لوله‌های فالوپ و دیواره رحم گسترش یابد. این می‌تواند منجر به بیماری التهابی لگن (PID) شود- وضعیتی که بر اندام‌های تولیدمثل تأثیر می‌گذارد و این بیماری در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به بروز مشکلات باروری و پریتونیت شود- که یک عفونت تهدیدکننده زندگی است.
نتیجه‌گیری
اگر فکر می‌کنید به سرویسیت مبتلا شده‌اید، فوراً با ارائه‌دهنده مراقبت‌های سلامتی خود مشورت کنید. زیرا این وضعیت در صورت عدم درمان، می‌تواند به شریک جنسی شما منتقل شود یا منجر به سایر مشکلات سلامتی جدی‌تر شود. بااین‌حال، خبر خوب این است که این بیماری در صورت تشخیص به‌موقع، با موفقیت قابل‌درمان است.
