شناخت بیشتر از آناتومی معده

وظایف معده

معده مهره‌داران یک اندام کیسه مانند است که در قسمت فوقانی دستگاه گوارش بین مری و روده قرار دارد و تعدادی از عملکردهای مهم را برای شروع فرآیند گوارش انجام می دهد. فعالیت‌های حرکتی معده به عملکرد آن به‌عنوان اندام ذخیره‌سازی غذا، آسیاب کردن و مخلوط کردن غذا با ترشحات معده و تنظیم میزان غذای رسیدن به روده مربوط می‌شود.

ترشحات معده با دناتوره کردن اسید غذای مصرف شده و با ترویج هیدرولیز آنزیمی پروتئین‌ها هضم را آغاز می‌کند. علاوه بر نقش مستقیم آن در هضم، ماهیت شدید اسیدی شیره معده باعث کاهش تعداد میکروارگانیسم‌هایی می‌شود که از طریق دهان به بدن حمله می‌کنند و یکی از اجزای شیره به نام فاکتور ذاتی باعث جذب ویتامین B12 می‌شود. برای بلوغ طبیعی گلبول‌های قرمز ضروری است.

 

ترشح هورمون گاسترین

یک نوع هورمون پپتیدی (Peptide hormone) است که در غده‌های پیلوری در بخش انتهای آناتومی معده ترشح می‌شوند، لازم است بدانید که مواد پروتئینی باعث تحریک این سلول‌ها می شود و در نهایت منجر به عمل آزاد‌سازی گاسترین در خون می‌شود که به سلول‌های معده می‌روند، هم‌چنین جالب است بدانید که گاسترین از دوازدهه و لوزالمعده نیز ترشح می‌شود.

نقش معده در هضم و جذب غذا

فعالیت‌های مختلفی در زندگی هم‌چون خوردن و آشامیدن طبیعی به نظر می‌رسند. در بدن شما آن‌ها را هر روز انجام می‌دهید بدون این‌که زیاد به آن‌ها فکر کنید. با این حال، آن‌چه بعد از غذا خوردن در بدن شما اتفاق می‌افتد پیچیده است. فرآیند هضم انرژی مورد نیاز برای عملکرد را بیرون می‌کشد و سپس آن‌چه را که در پشت سرمان باقی مانده است بیرون می‌اندازد. وقتی می‌جوید و قورت می‌دهید، زنجیره‌ای از وقایع به خوبی سازماندهی شده در بدن شما رخ می‌دهد که شما از آن بی خبرید.

پریستالسیس یک عمل عضلانی غیر‌ارادی است که غذا را از طریق دستگاه گوارش شما هل می‌دهد. این بخش مهمی از فرایند گوارش است. اگر بخواهید این فرآیند را با اشعه ایکس تماشا کنید، تقریباً شبیه امواج اقیانوسی خواهد بود که غذا را از یک اندام به اندام دیگر هل می‌دهد. در اولین قدم این سفر، غذا به سمت لوله غذای شما (مری) حرکت می‌کند. این آن را از گلو به معده شما می‌برد. بهتر است بدانید که دروازه ورود به ساختار معده شما اسفنکتر تحتانی مری نامیده می‌شود. این عضله حلقه مانند مسیر بین مری و معده را در صورت نیاز باز و بسته می‌کند.

در طول فرآیند گوارش، اسفنکتر شل می‌شود و اجازه می‌دهد غذا وارد معده شما شود. این‌گونه که غذا بخش قابل توجهی از فرایند گوارش را در معده شما طی می‌کند. ممکن است شکم خود را یک کیسه ساده در نظر بگیرید. اما در واقع بسیار سخت‌تر از سایر اندام‌های بدن شما است.  لازم به ذکر است که: این فرآیند برای برخی از انواع غذاها نسبت به سایرین بیشتر طول می‌کشد.

بیماری‌های معده

معده می‌تواند شرایط و بیماری‌های مختلفی داشته باشد که می‌تواند باعث درد، ناراحتی، مشکلات گوارشی و حتی مرگ شود.

 

خونریزی معده

همان‌طور که در مباحث پیشین نیز به خوبی به آن اشاره کرده‌ایم، خونریزی معده (Stomach bleeding) از جمله عوارض شایع و خطرناک عارضه زخم معده است که با شروع این اتفاق خونریزی اسید معده اطراف زخم خنثی شده و اسید نواحی زخم دیگر موجب سوزش شدید در معده نمی‌شود، این‌گونه که با این اتفاق درد متوقف شده اما مشکلات وخیم‌تری در انتظار فرد بیمار است، چرا که بعد از اتمام روند درد و سوزش فرد ممکن است فکر کند که بیماری او رو به بهبودی است و دیگر مانند قبل رژیم غذایی مناسب و درمان خود را متوقف کند و در نتیجه زخم معده و سایر بیماری‌های معده تشدید می‌شوند.

التهاب معده یا گاستریت

گاستریت (Gastritis)، بسیار شایع است. زمانی اتفاق می‌افتد که پوشش داخلی آناتومی معده شما متورم می‌شود (التهاب). گاستریت معمولاً خفیف است و بدون هیچ درمانی برطرف می‌شود. با این حال، ورم معده می‌تواند باعث درد در قسمت بالای شکم شود و ممکن است منجر به زخم معده شود.

برخی تغییرات ساده در سبک زندگی شما و استفاده از داروهای ضد اسید بدون نسخه اغلب تنها چیزی است که لازم است. گاهی اوقات به داروهای دیگری برای کاهش اسید معده نیاز است. ورم معده معمولا بدون هیچ مشکلی برطرف می‌شود. با این حال، اگر به درستی درمان نشود، گاستریت می‌تواند طولانی‌مدت طول بکشد یا ممکن است منجر به زخم معده یا کم‌خونی شود.

 

سرطان معده

سرطان معده (gastric cancer)، سرطانی است که منشا آن معده است. طبق گزارش کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده (NLM)، این بیماری بیشتر افراد مسن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دو سوم افراد مبتلا به سرطان معده بالای ۶۵ سال سن دارند. در مراحل پیشرفته، برخی از علائم سرطان معده کاهش وزن غیرقابل توضیح، استفراغ، خون در مدفوع، یرقان یا مشکل در بلع است. طبق گزارش انجمن سرطان آمریکا، سالانه حدود ۱۰۷۲۰ نفر بر اثر سرطان معده جان خود را از دست می‌دهند.

الیسون

سندرم زولینگر-الیسون (ZES) با ایجاد تومور (گاسترینوما) یا تومورهایی مشخص می‌شود که سطوح بیش از حد گاسترین ترشح می‌کنند، هورمونی که تولید اسید توسط معده را تحریک می‌کند. بسیاری از افراد مبتلا دچار گاسترینومای متعدد می‌شوند که تصور می‌شود پتانسیل سرطانی (بدخیم) بودن را دارند. در بیشتر بیماران، تومورها در پانکراس و/یا ناحیه فوقانی روده کوچک (اثنی‌عشر) ایجاد می‌شوند.

به دلیل تولید بیش از حد اسید، افراد مبتلا به ZES ممکن است به زخم معده، اثنی‌عشر و یا سایر نواحی دستگاه گوارش مبتلا شوند. زخم‌های گوارشی زخم‌ها یا نواحی خامی در دستگاه گوارش هستند که پوشش داخلی آن توسط اسید در آناتومی معده و شیره‌های گوارشی فرسایش یافته است.

علائم و یافته‌های مرتبط با ZES ممکن است شامل درد خفیف تا شدید شکمی باشد. اسهال؛ افزایش مقدار چربی در مدفوع (استئاتوره)؛ و/یا سایر ناهنجاری ها در اکثر افراد مبتلا، به نظر می‌رسد ZES به دلایل نامعلوم به طور تصادفی (به صورت پراکنده) ایجاد می‌شود. در تقریباً ۲۵ درصد از بیماران، ZES همراه با یک سندرم ژنتیکی به نام نئوپلازی غدد درون ریز متعدد نوع ۱ (MEN-1) رخ می‌دهد. همه تومورها دارای پتانسیل بدخیم هستند.

 

واریس معده

واریس وریدهای متسع در مری دیستال یا معده پروگزیمال (Varicose veins in the distal esophagus or proximal stomach) است که در اثر افزایش فشار در سیستم ورید پورتال، معمولاً از سیروز ایجاد می‌شود. آن‌ها ممکن است به شدت خونریزی کنند اما علائم دیگری ایجاد نمی‌کنند. تشخیص با آندوسکوپی فوقانی است. درمان عمدتاً با باندینگ آندوسکوپی و اکتروتاید IV است.

گاهی اوقات به یک روش شنت پورتوسیستمیک داخل کبدی ترانس ژوگولار نیاز است. فشار خون ناشی از تعدادی از شرایط، عمدتا سیروز کبدی است. اگر فشار پورتال برای مدت قابل توجهی بیشتر از فشار ورید اجوف تحتانی باقی بماند، واریس‌های وریدی ایجاد می‌شوند. خطرناک‌ترین آن‌ها در قسمت انتهایی مری و فوندوس معده اتفاق می‌افتند و باعث ایجاد رگ‌های زیر مخاطی مارپیچ به نام واریس می‌شوند.

این واریس‌ها تا حدی فشار خون پورتال را کاهش می‌دهند، اما می‌توانند پاره شوند و باعث خونریزی شدید دستگاه گوارش شوند. محرک پارگی واریس ناشناخته است، اما خونریزی تقریباً هرگز رخ نمی‌دهد مگر این‌که گرادیان فشار پورتال/سیستمیک > ۱۲ میلی‌‍متر جیوه باشد. انعقادهای ناشی از بیماری کبد ممکن است خونریزی را تسهیل کند.

گاستروپارزی (تخلیه معده تاخیری)

گاستروپارزی (Gastroparesis)، هم‌چنین به عنوان تاخیر در تخلیه آناتومی معده شناخته می‌شود، یک اختلال حرکتی است که در آن معده غذا را به سرعتی که باید تخلیه نمی‌کند. هنگامی که دستگاه گوارش به طور طبیعی کار می‌کند، معده باید در عرض چهار ساعت پس از صرف غذا ۹۰ درصد خالی باشد. وقتی غذا برای مدت طولانی در معده می‌ماند، می‌تواند باعث درد، حالت تهوع و سایر علائم ناراحت کننده شود.

تاخیر در تخلیه معده گاهی اوقات می‌تواند نتیجه التهاب، انسداد یا در موارد بسیار نادر نوروپاتی (مشکلات عصبی) به دلیل دیابت یا جراحی‌های گذشته باشد. در اکثر موارد علت گاستروپارزی در اطفال ایدیوپاتیک است که به معنی ناشناخته است. با توجه به تحقیقاتی که انجام شده است شیوع گاستروپارزی کودکان وجود ندارد، اما این یک بیماری شایع نیست. یک مطالعه نشان داد که گاستروپارزی می‌تواند تا ۲ درصد از جمعیت عمومی را تحت تاثیر قرار دهد. در مورد علل بروز این بیماری می‌تواند پس از عفونت، ایجاد شود و از هفته‌ها تا ماه‌ها ادامه یابد.

 

زمان مراجعه به پزشک

اگر با هر یک از این علائم بیماری‌های مختلف و یا اگر دچار آسیب شدیدی در این ناحیه از بدن‌تان شدید باید حتما در اسرع وقت به پزشک متخصص داخلی و گوارش مراجعه نمایید تا با تشخیص به موقع روند درمانی مورد نیاز برای رفع آن عارضه آغاز شود و در نهایت جلوی رشد بیماری گرفته شده و سلامتی کامل برای شما یا عزیزان‌تان حاصل می‌شود.

آزمایش‌های معده

تست تشخیصی هر روشی است که برای تایید یا رد شرایط مشکوک استفاده می‌شود. برای رسیدن به تشخیص، ممکن است پزشک از شما بخواهد که بیش از یک آزمایش تشخیصی انجام دهید. این تست‌ها می‌توانند تهاجمی و غیرتهاجمی، ساده و پیچیده باشند، اما همه این تست‌های تشخیصی برای شناسایی و درمان شرایط و یادگیری بیشتر در مورد علائم بسیار مهم هستند. این تست‌های تشخیصی در شناسایی علت مشکلات معده به‌ویژه زمانی که ترکیب شوند، بسیار ایمن و موثر هستند.

در حالی که برخی ممکن است ناخوشایند به نظر برسند، آرام‌بخش‌ها و بی‌حس‌کننده‌ها به این معنی هستند که در تمام طول مدت احساس درد نخواهید کرد. اینها حداکثر می‌توانند ناراحت کننده باشند، در بهترین حالت می‌توانند نجات دهنده باشند. در ادامه، ما به برخی از تست‌های تشخیصی رایج برای سلامت گوارش نگاه می‌کنیم، از جمله این‌که کدام اندام‌های گوارشی را می‌توانند بررسی کنند، چه بیماری‌هایی را می‌توانند به تشخیص کمک کنند و این روش‌ها شامل چه مواردی است. این تست ها به پنج دسته تقسیم می شوند: تنفس، مدفوع، تصویربرداری، آندوسکوپی و مانومتری

 

روش‌های درمانی معده

هر یک از روش‌های درمانی مذکور برای هر نوع بیماری متفاوت است، بدین ترتیب هر یک از عارضه‌های مربوط به ساختار معده به شرایط جسمی و پزشکی فرد بیمار بستگی دارد که پزشک با تشخیص و صلاح‌دید خود از هر یک از آن‌ها استفاده کند و در نهایت سلامتی کامل برای بیمار حاصل شود.

 دارو درمانی

برخی از علائم ابتلا به برخی از عارضه‌های مربوز به آناتومی معده می‌توانند نسبتاً جزئی و کوتاه مدت باشند و به راحتی با داروهای بدون نسخه درمان می‌شوند. به عنوان مثال، سوء‌هاضمه و رفلاکس اسید را می‌توان با آنتی اسیدها یا داروهایی مانند: امپرازول و رانیتیدین درمان کرد. در مورد این‌که کدام دارو برای شما مناسب است، از یک داروساز راهنمایی بخواهید. اگر هر یک از علائم بیماری نگران کننده است یا بیش از دو هفته طول می‌کشد، با پزشک خود وقت ملاقات بگیرید.

 

دارو‌های شایع مورد استفاده در درمان بیماری‌های معده

• هیدروکسید آلومینیوم
• بالسالازید (کلازید)
• بیزاکودیل (Dulcolax)
• فوم و تنقیه رکتال بودزوناید (فوم رکتال بودنوفالک، انتوکورت تنقیه)
• سایمتیدین برای کاهش اسید معده (تاگامت)
• کیسه های کلستیرامین (Questran)
• فاموتیدین برای کاهش اسید معده
• پماد گلیسریل تری نیترات رکتوم (Rectogesic)
• قرص هیوسین بوتیل بروماید (Buscopan)
• لانزوپرازول برای کاهش اسید معده (Zoton FasTab، Prevacid)
• تری سیلیکات منیزیم
• مسالامین (Asacol، Apriso، Canasa، Delzicol، Lialda، Pentasa، Rowasa)
• قرص متیل سلولز (سلواک)
• قرص میزوپروستول برای زخم معده (سایتوتک)
• نیزاتیدین برای کاهش اسید معده
• امپرازول برای کاهش اسید معده (Losec، Mepradec، Prilosec)
• پنتوپرازول برای کاهش اسید معده
• کپسول روغن نعناع (Apercap، Colomint، Colpermin، Mintec، PepperMinn)
• فوم پردنیزولون رکتوم، تنقیه و شیاف
• قرص پروپانتلین (Pro-Banthine)
• رابپرازول برای کاهش اسید معده (Pariet)
• رانیتیدین برای کاهش اسید معده (زانتاک)
• قرص سدیم فنیل بوتیرات (آموناپس)
• پیکوسولفات سدیم (Dulcolax Pico)
• گرانول استرکولیا (Normacol)
• سولفاسالازین (سالازوپیرین)
• اسید اورسودوکسی کولیک (Destolit، Ursofalk، Ursogal)
• Ursodiol (Actigall، Urso)

ورزش

شواهدی مبنی بر اثرات مثبت فعالیت بدنی در مورد سرطان معده و پانکراس، بیماری ریفلاکس معده به مری، بیماری زخم معده وجود دارد.

جراحی

جراحی های مربوط به آناتومی معده، تومورها یا التهاب، بیماری ریفلاکس معده و غیره به منظور درمان و ریشه کن شدن بیماری انجام می‌شود. پزشک ممکن است بسته به وضعیت سلامتی شما، جراحی را به صورت یک روش باز یا کم تهاجمی انجام دهد.

 

درمان خانگی و سنتی

همه افراد گهگاه پس از خوردن یا آشامیدن دچار ناراحتی معده و سوء هاضمه می‌شوند. این عارضه معمولاً جای نگرانی ندارد و اغلب می‌توان علائم را با استفاده از داروهای خانگی درمان کرد.

برخی از شایع‌ترین درمان‌های خانگی برای ناراحتی آناتومی معده و سوء هاضمه عبارت‌اند از:

1. آب خوردن

بدن برای هضم و جذب موثر مواد مغذی از غذاها و نوشیدنی‌ها به آب نیاز دارد. کم آبی هضم غذا را دشوار‌تر و موثرتر می‌کند، که احتمال ناراحتی معده را افزایش می‌دهد.

به طور کلی، زنان باید حدود ۲.۷ لیتر (لیتر) یا ۹۱ اونس آب در روز میل کنند.

مردان باید حدود ۳.۷ لیتر یا ۱۲۵ اونس آب در روز میل کنند.

2. صحیح خوابیدن

وقتی بدن افقی است، اسید موجود در معده بیشتر به سمت عقب حرکت می‌کند و به سمت بالا حرکت می‌کند که می‌تواند باعث سوزش سر دل شود.

افراد مبتلا به ناراحتی معده باید حداقل برای چند ساعت از دراز کشیدن یا خوابیدن خودداری کنند تا این مشکل برطرف شود. کسی که نیاز به دراز کشیدن دارد باید سر، گردن و بالای سینه خود را با بالش نگه دارد، در حالت ایده آل با زاویه ۳۰ درجه.

3. زنجبیل

زنجبیل یک درمان طبیعی رایج برای ناراحتی معده و سوء هاضمه است. این میوه حاوی مواد شیمیایی به نام جینجرول و شوگاول است که می‌تواند به تسریع انقباضات معده کمک کند. این ممکن است غذاهایی که باعث سوء هاضمه می شوند را سریع‌تر از طریق معده منتقل کند.

4. نعناع

علاوه بر شیرین کردن نفس، منتول موجود در نعناع ممکن است به موارد زیر کمک کند:

جلوگیری از استفراغ و اسهال

کاهش اسپاسم عضلانی در روده

تسکین درد

محققان دریافته اند که نعناع یک درمان سنتی برای سوء هاضمه، گاز و اسهال در ایران، پاکستان و هند است.

5. حمام آب گرم یا استفاده از کیسه گرما

گرما ممکن است عضلات منقبض را شل کند و سوء هاضمه را کاهش دهد، بنابراین حمام آب گرم ممکن است به کاهش علائم ناراحتی معده کمک کند. همچنین استفاده از کیسه یا پد گرم شده روی معده به مدت ۲۰ دقیقه یا تا زمانی که خنک شود می‌تواند مفید باشد.

راه‌های سلامت معده

1. از رژیم غذایی مناسبی تبعیت کنید.

رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه ها و سبزیجات فیبری را فراهم می کند که باکتری‌های خوب و سلامت معده را می سازد.

2. خواب کافی داشته باشید.

نداشتن خواب کافی با شیوع بیشتر چاقی مرتبط است که شما را برای اختلالات سیستم گوارشی و آناتومی معده آماده می‌کند.

3. فعالیت بدنی داشته باشید

مانند سایر جنبه‌های سلامتی، ورزش بهترین راه برای کاهش وزن و حفظ وزن سالم بدن برای دفع مشکلات مربوط به آناتومی معده است.