چرا در بارداری نیاز به مصرف مولتی ویتامین و مکمل‌ها می‌باشد؟
ریزمغذیها ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند که بدن به مقدار بسیار کم به آنها نیاز دارد اما برای عملکرد طبیعی، رشد و نمو مهم هستند. کمبود ریز مغذی‌ها در زنان در سنین باروری (15 تا 49 سال) شایع است زیرا در دوران بارداری مادر با نیاز به تغذیه برای نوزاد، کمبود بیشتری پیدا می‌کند. این کمبودها در دوران بارداری به دلیل افزایش نیازهای جنین در حال رشد، جفت و بافتهای مادر تشدید می‌شود. ناتوانی در برآوردن نیازهای افزایش یافته منجر به اثرات منفی بالقوه بر مادر و جنین می‌شود. شواهد نشان داده است که سوء تغذیه مادر بر پیامدهای کوتاه مدت و بلند مدت فرزندان، از جمله رشد، تکامل عصبی و شناختی، عملکرد قلب، ریه و سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارد.
بعضی از ویتامین ها و مواد معدنی کلیدی هستند که در اغلب بارداری‌ها تنها با دریافت رژیم غذایی تامین نمی‌شوند عبارتند از:
آهن : 27 میلی‌گرم
کلسیم : حداقل 250 میلی‌گرم
فولات : حداقل 0.4 میلی‌گرم (0.6 میلی گرم در سه ماهه دوم و سوم)
ید : 150 میکروگرم
ویتامین دی : 200 تا 600 واحد بین المللی (مقدار دقیق آن مشخص نیست)
علاوه بر این ترکیبات کلیدی، زنان باردار باید مقدار کافی ویتامین A ، E ، C ، ویتامین B و روی (زینک) دریافت کنند.
مصرف کلسیم در بارداری
مصرف ویتامین d در بارداری
مصرف آهن در بارداری
از طرفی در کشورهای با درآمد کم و متوسط، بسیاری از زنان رژیم غذایی ضعیفی دارند و کمبود مواد مغذی و ریزمغذی‌هایی دارند که برای سلامتی لازم است. ترکیب چند ریزمغذی به عنوان راهی مقرون به صرفه برای دستیابی به مزایای متعدد برای زنان در دوران بارداری پیشنهاد شده است. کمبودهای ریزمغذیها با یکدیگر ارتباط دارند و مکملهای غذایی حاوی چندین ریزمغذی اثربخشی قوی‌تری در مقایسه با مکملهای تک عنصر دارد.
مواد مغذی و ویتامین ها در بارداری
عوارض کمبود مواد مغذی در زنان باردار
کمخونی ناشی از فقر آهن یکی از شایعترین کمبودهای ریز مغذی در سطح جهان است. بر اساس برآوردهای سال 2011 ، شیوع جهانی کمخونی در زنان باردار 38 درصد بوده است که اکثر این زنان در جنوب آسیا و مرکز و غرب آفریقا زندگی می‌کنند. قابل توجه است که کم خونی در دوران بارداری با افزایش خطر نوزادان با وزن کم هنگام تولد (LBW) و همچنین با افزایش خطر مرگ و میر مادران همراه است.
کمبود ویتامین A یکی دیگر از کمبودهای مهم تغذیه‌ای است که منجر به شب کوری می‌شود. کمبود ویتامین A با زایمان زودرس و مرگ و میر همراه بود.
کمبود ویتامین D نیز در دهه گذشته به عنوان یک مشکل مهم تغذیه‌ای مطرح شده استف زیرا زنان در سنین باروری و زنان باردار دارای سطح پایینی از ویتامین دی هستند.
کمبود ید حتی در کشورهای با درآمد بالا در زنان باردار نیز شایع است. نظرسنجی‌های ملی در چندین کشور میزان ید ادرار را در زنان باردار کمتر از حد معمول نشان داد. کمبود شدید ید در دوران بارداری منجر به از دست دادن بارداری، عقب ماندگی ذهنی و کرتینیسم می شود. اگرچه کمبود شدید در حال حاضر نادر است‌ُ، اما کمبود خفیف تا متوسط همچنان یک مشکل است.
کمبود سایر ریزمغذیها نیز در بین زنان باردار شایع است. طبق برآوردهای سال 2012، حدود 17 درصد از مردم جهان مصرف روی را در رژیم غذایی خود کاهش داده‌اند. کمبود روی با عوارض بارداری و زایمان مانند پره اکلامپسی (مسمومیت حاملگی)، پارگی زودرس کیسه آمنیوتیک، ناهنجاریهای مادرزادی در برخی از مطالعات همراه بوده است. با این حال، بررسی آزمایشات مکمل روی نشان داد که خطر زایمان زودرس کاهش می‌یابد.
کمبود اسید فولیک می‌تواند منجر به مشکلات خونی و ناهنجاریهای مادرزادی و نقص لوله عصبی شود. با این حال، ارتباط با سایر پیامدهای تولد مبهم است.
کمبودهای همزمان در مطالعات انجام شده در بین زنان باردار نیز گزارش شده است. این شامل کمبود ویتامینA ، D ، E، ویتامین ب2، ، ویتامین ب12، ویتامین ب6 اسید فولیک، آهن و روی است. کمبود سایر مواد معدنی مانند منیزیم، سلنیوم، مس و کلسیم نیز با عوارض بارداری، زایمان یا رشد جنین در ارتباط است.
ضرورت مصرف مولتی ویتامین مینرال در بارداری
آیا در همه بارداری‌ها نیاز به مصرف مکمل و مولتی ویتامین است؟
استفاده از مولتی ویتامین در بارداری جهت بهبود وضعیت مادر و نوزاد در کشورهای با درآمد بالا مانند آمریکا، انگلستان و …، و زمانی که مردم معمولاً تغذیه مناسبی دارند و مواد غذایی آنها غنی از ویتامین می‌باشد ثابت نشده است. گروه‌های در معرض خطر کمبود ریز مغذی‌ها عبارتند از: زنان دارای حاملگی چند قلویی، سیگاری‌های شدید، نوجوانان، گیاهخواران، سوء مصرف‌کنندگان مواد، زنان با سابقه جراحی چاقی، زنان با مشکل دستگاه گوارش مثل سوء جذب (به عنوان مثال، بیماری کرون، برداشتن روده) و زنان مبتلا به کمبود لاکتاز.
نکته مهم: متخصصین معتقدند که در صورت عدم ارزیابی دقیق تغذیه یک خانم باردار می‌بایست روزانه یک عدد قرص مولتی ویتامین در بارداری مصرف شود.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) در حال حاضر مکمل آهن و اسید فولیک را برای زنان در دوران بارداری به عنوان بخشی از مراقبتهای معمول بارداری برای همه زنان توصیه می‌کند. دوز توصیه شده آهن از 30 میلی‌گرم تا 60 میلی‌گرم متغیر است. در مناطقی که کم خونی یک مشکل جدی بهداشت عمومی است، دوز روزانه 60 میلی‌گرم آهن ترجیح داده می‌شود. برای غلبه بر سایر کمبودهای احتمالی ریزمغذی مادر، صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف)، دانشگاه ملل متحد (UNU) وWHO ، در سال 1999، بر روی ترکیب قرص پیشنهادی چند ریز مغذی (MMN) یونیسف 1999 توافق کردند. این قرص (UNIMMAP) یک مقدار توصیه شده روزانه از ویتامینA ، ویتامینB1، ویتامینB2 ، ویتامین ب3، ویتامین B6، ویتامین B12، اسید فولیک، ویتامینC ، ویتامینD ، ویتامینE ، مس، سلنیوم و ید و آهن می‌باشد. در این قرص برخلاف توصیهWHO ، دوز پایین‌تری از آهن توصیه می‌شود زیرا انتظار می‌رود جذب آهن به دلیل ویتامینC ، ویتامین A و ریبوفلاوین افزایش یابد.
در فایل صوتی زیر در مورد نیاز و یا عدم نیاز خانم های باردار به مولتی ویتامین در دوران بارداری پرداخته شده است:
نکته مهم: مکملهای حاوی ریزمغذی در بارداری یک اقدام پیشگیرانه است که باید مورد توجه قرار گیرد اما به طور بالقوه بدون خطر نیست. یک مولتی ویتامین استاندارد دوران بارداری با آهن و اسید فولیک نیاز روزانه ویتامین و مواد معدنی اکثر افراد باردار را برآورده می‌کند. اکثر زنان باردار روزانه از ویتامین استفاده می‌کنند، اما توصیه به بیمار ممکن است دشوار باشد زیرا فرمولاسیون‌های مختلفی در دسترس است. ویتامین‌های دوران بارداری به طور کلی حاوی انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند و ممکن است شبیه مولتی ویتامین‌هایی باشند که در خارج از بارداری استفاده می‌شوند. تجویز مولتی ویتامین در بارداری بر اساس نیازهای خاص زن باردار می‌باشد در نتیجه می‌بایست طبق نظر متخصص زنان یا ماما باشد.
زمان شروع مصرف مکمل ها ومولتی ویتامین در بارداری
زمان شروع مصرف مکملهای غذایی (مولتی ویتامین و مینرال) در بارداری
در انگلستان و کشورهای با درآمد بالا، موسسه ملی بهداشت و مراقبت عالی و کالج متخصصین زنان و زایمان توصیه می‌کنند که زنان قبل از بارداری بصورت روزانه تا پایان سه ماهه اول اسید فولیک و روزانه ویتامین D در دوران بارداری و شیردهی مصرف کنند. مصرف مولتی ویتامین برای افراد با تغذیه ناکافی از هفته 12 تا 16 حاملگی شروع می‌شود. استفاده از مولتی ویتامین در اوایل بارداری تنها با نظر پزشک بر اساس شرایط خاص مادر تجویز می‌شود.
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC) توصیه می‌کند که همه زنان باردار در اولین ویزیت قبل از زایمان مکمل آهن 30 میلی‌گرم در روز مصرف کنند. مصرف مکمل آهن (یک تا سه بار در هفته) به نظر می‌رسد به اندازه مکمل روزانه برای پیشگیری از کم خونی مؤثر باشد و بهتر تحمل می‌شود. ناراحتی‌های گوارشی در دوزهای 45 میلی‌گرم در روز شایع است. برخی از متخصصان مکمل ویتامین D با دوز بالا (به عنوان مثال ، 2000 تا 4000 واحد بین المللی در روز) را علاوه بر میزان توصیه شده برای افراد باردار که فرزندانشان در معرض خطر بالای آسم هستند (به عنوان مثال، هر دو والدین مبتلا به آسم هستند) توصیه می‌کنند.
در کشور ما بر اساس دستور العمل کشوری، کلیه خانم های باردار از پایان ماه چهارم تا سه ماه بعد از زایمان باید روازنه یک عدد قرص مولتی ویتامین ساده یا مولتی ویتامین مینرال مصرف نمایند.
مزایای استفاده از مولتی ویتامین و مینرال ها در بارداری
به نظر می‌رسد که مصرف ویتامین قبل از بارداری و در دوران بارداری خطر نقایص هنگام تولد، وزن کم هنگام تولد و زایمان زودرس خود به خود کم خونی مادر را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. همچنین سبب بهبود رشد کودک شده است. علاوه بر این، پیشرفت‌های معنی‌داری در قد و رشد شناختی کودکان تا 2 سالگی نشان داده شده است. اما هیچ گونه فایده قابل ملاحظه‌ای برای چندین پیامد مادر و بارداری دیگر وجود ندارد مانند: سقط جنین، ناهنجاریهای مادرزادی، مرگ و میر مادران، مرگ و میر حاملگی.
مولتی ویتامین و مینرال های ضروری در بارداری
سوالات رایج مادران در خصوص مصرف مولتی ویتامین و مینرال ها در بارداری
آیا مصرف مولتی ویتامین در بارداری سبب چاقی می‌شود؟
این سوالی است که ذهن خیلی از زنان را درگیر می‌کند. براساس مطالعات و شواهد علمی مصرف ویتامین‌های دوران بارداری با چاقی بدن در دوران کودکی و یا در بزرگسالی ارتباطی نداشت.
آیا مصرف مولتی ویتامین در بارداری می تواند دارای عوارض باشد؟
هنگامی که مکمل طبق دستور پزشک/ ماما مصرف شود انتظار نمی‌رود که مولتی ویتامین‌های دوران بارداری عوارض جانبی جدی ایجاد کند. عوارض جانبی شایع علائم گوارشی می‌باشد که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
ناراحتی معده؛ سردرد؛ یا طعم غیر معمول یا ناخوشایند در دهان.
همچنین در موارد نادر علائم واکنش آلرژیک ممکن است در فرد رخ دهد که در این موارد حتما با پزشک خود مشورت کنید یا از اورژانس کمک بگیرید: کهیر؛ مشکل در تنفس؛ تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
عوارض جانبی دستگاه گوارش شامل یبوست، تهوع، استفراغ و اسهال شایعترین شکایاتی است که زنان در مصرف دوز بالای آهن گزارش می‌دهند که با رعایت زمان مصرف و همراه بودن آهن با ویتامین ب6 عوارض گوارشی تا حد زیادی کاهش می‌یابد.
چگونه و چه زمانی بهتر است از مکملهای غذایی دوران بارداری استفاده شود؟
به نکات زیر در مصرف مکمل های بارداری توجه نمایید:
مصرف ویتامین‌های دوران بارداری با یک میان وعده سبک یا بعد از غذا و هنگام خواب ممکن است به کاهش حالت تهوع کمک کند و یا با یک لیوان کامل آب مصرف کنید.
با نوشیدن مایعات بیشتر، خوردن غذاهای حاوی فیبر و افزایش فعالیت بدنی می‌توانید از یبوست جلوگیری کنید.
بیشتر از مقدار توصیه شده ویتامین های دوران بارداری مصرف نشود.
ویتامین‌های دوران بارداری (مولتی پرینتال) با مکملهای مولتی ویتامین دیگر ترکیب نشود مگر اینکه پزشک یا ماما دستور داده باشد زیرا مقادیر بیش از حد ویتامین‌ها می‌تواند به خانم باردار و نوزاد در حال رشد وی آسیب برساند.
۲ ساعت قبل یا ۲ ساعت پس از مصرف مولتی ویتامین از داروهای ضد اسید استفاده نشود.
مولتی ویتامین همراه با لبنیات استفاده نشود زیرا لبنیات سبب کاهش جذب بعضی از ویتامین‌ها خواهد شد.
مولتی ویتامین مینرال چه تفاوتی با مولتی ویتامین ساده در بارداری دارد؟
در مطالعه‌ای که به بررسی این دو نوع مولتی ویتامین بر پیامدهای مادر و نوزاد پرداخت به این نتیجه دست یافت که در گروهی که مولتی ویتامین مینرال مصرف شد، وزن هنگام تولد و دور سر نوزاد بیشتر از گروهی که تنها از مولتی ویتامین ساده استفاده کرده بودند، براساس استاندارد رشد کرده بود.
