حد طبیعی کاهش وزن برای لاغر شدن بین 2 تا ۴ کیلوگرم در هر ماه است. اما امروزه تعداد افرادی که به دنبال رژیم‌های”لاغری سریع” هستند، کم نیست. بسیاری از این افراد با صرف هزینه‌های گزاف یا به صورت خود سرانه اقدام به انتخاب رژیم غذایی سخت می‌کنند. بسیاری از این رژیم‌ها نه تنها برای بدن ضرر دارند، بلکه در نهایت دوباره باعث چاقی بیشتر فرد می‌شوند!
قحطی‌زدگی چیست؟
رژیم کاهش وزن نیازمند این است که مقدار غذای دریافتی بدن کمتر از میزانی شود که بدن برای حفظ شکل کنونی‌اش به آن احتیاج دارد. وقتی افراد برای لاغری، رژیم سخت می‌گیرند، بدن این کمبود غذایی را به طور غریضی یک نوع قحطی (starvation) تلقی می‌کند. در این حالت، گرچه هیچ‌گونه قحطی واقعی رخ نداده است، اما تمام سازوکارهای درونی بدن که بقای ما را تضمین می‌کنند، باخبر می‌شوند که چربی بدن کم شده است و خود را برای مقابله با این قحطی آماده می‌کند. این کاهش چربی، مغز برخی مدارهای نورونی را فعال می‌کند که از هورمون‌ها کمک می‌گیرند تا دستور پرخوری را به بدن صادر کنند؛ این فرآیند را مغز قحطی‌زده می‌نامیم.
بعد از قطحی‌زدگی، چه اتفاقی می‌افتد؟
بعد از مدتی که فرد از رژیم سخت خسته می‌شود و رژیم را رها می‌کند و به هر شکلی دوباره غذا در دسترس بدن قرار می‌گیرد (حتی به مقدار کمتر از قبل رژیم)، بدن دوباره شروع به جایگزین کردن چربی‌ها برای روز مبادا می‌کند. چه بسا بدن با خود می‌گوید که من دوره‌ی رژیمی (دوره قحطی) را گذرانده‌ام و از کجا معلوم که قحطی بعدی سخت‌تر نباشد، پس شروع می‌کند به ذخیره کردن چربی؛ حتی ممکن است چربی بیشتری هم نسب به قبل از رژیم ذخیره کند و این باعث چاقی موضعی در قسمتهای مختلف بدن می شود که در مردها بیشتر در شکم و پهلو و در خانمها در شکم و پهلو و باسن و ران و سینه نمایان می‌شود.
در واقع، رژیم سخت‌گیرانه، سیستم پاداش مغز را برای پرخوری بیشتر تحریک می‌کند و بدن تمام قوای جنگی عصبی-شیمیایی ما را برای مبارزه با آن‌چه که به خیال خودش «قطحی» است، بسیج می‌کند. به نظر می‌رسد بدن ما نمی‌داند که در حال ذخیره‌ی چربی بیش از حد است؛ بدن ما تنها متوجه زمان‌هایی است که در خطر از دست دادن چربی قرار دارد. بنابراین در شرایطی که نشانه‌هایی از کاهش انرژی دریافتی مشاهده می‌کند، در تلاشی شدید برای برگرداندن تعادل به بدن، مقدار هورمون‌های حامل پیام سیری (لپتین و انسولین) را کاهش می‌دهد و هورمون گرسنگی (گرلین) را در جریان خون وارد می‌کند.
دانشمندان هنوز به طور دقیق نمی‌دانند سیستم‌های مغزی و بدنی گرسنگی چطور با هم تعامل می‌کنند. آن‌چه ما می‌دانیم این است که برای بسیاری از افراد، رژیم گرفتن سخت، نتیجه‌ای نخواهد داشت جز این که مغزشان دغدغه بیشتری برای غذا پیدا کند و دوباره چاقی حتی بیشتر از قبل برگردد.
