اشتها در لغت به معنای میل به خوردن غذا است. هرکسی ممکن است روزی دچار بی‌اشتهایی یا کم اشتهایی شود و درنهایت میل و علاقه‌اش به خوردن غذا کم شود. بی‌اشتهایی علت‌های بسیار زیادی دارد و در مواردی می‌تواند علامت یک ناهنجاری مهم در بدن باشد. چناچه بصورت مزمن دچار بی‌اشتهایی شوید، ممکن است برخی علائم همراه نظیر خستگی، سوتغذیه و یا کاهش وزن را تجربه کنید. هر یک از این حالات در صورت عدم درمان خطرناک است. بنابراین بهتر است در صورت بروز بی‌اشتهایی آن را جدی بگیرید و در پی درمان آن باشید. در متن پیش رو قصد داریم تا شما را با بی‌اشتهایی، علائم آن، علت و درمان آن آشنا کنیم. در این مقاله می‌خوانید:
- دلایل بی‌اشتهایی
- درمان بی‌اشتهایی
- روش‌های خانگی درمان بی‌اشتهایی
- چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
- چه زمانی نیاز به درمان اورژانسی داریم؟
دلایل بی‌اشتهایی
بی‌اشتهایی دلایل مختلف و متنوع بسیار زیادی دارد. بی‌اشتهایی گاها نشانه‌ی بروز عفونت و یا مشکلات دستگاه گوارش است. این حالت موقتی است و درصورت درمان علت زمینه‌ای بی‌اشتهایی هم بهبود می‌یابد. بی‌اشتهایی گاهی نشانه‌ی برخی بیماری‌های جدی‌تر نظیر سرطان‌هاست.
علت‌های شایع‌تر بی‌اشتهایی
عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی شایع نظیر آنفولانزا و یا گاستروانتریت می‌توانند موجب بی‌اشتهایی شوند. در صورت درمان عفونت، بی‌اشتهایی هم بهبود می‌یابد.
علل شایع بی‌اشتهایی به صورت کوتاه-مدت
- سرماخوردگی
- آنفولانزا
- عفونت تنفسی
- یبوست
- مشکلات گوارشی
- بازگشت اسید معده یا ریفلاکس
- مسمومیت غذایی
- آلرژی
- حاملگی
- اضطراب
- عوارض داروها
- الکل
- بهم خوردن تعادل هورمونی
بی اشتهایی ناشی از ناهنجاری‌های طبی
ناهنجاری‌های طبی طولانی مدت می‌توانند به دلایل مختلف باعث بی‌اشتهایی شوند.
ناهنجاری‌های پزشکی که می‌توانند باعث بی‌اشتهایی شوند:
- مشکلات دستگاه گوارش مثل سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر یا بیماری کرون
- ناهنجاری‌های هورمونی نظیر بیماری آدیسون
- آسم
- دیابت
- بیماری‌های مزمن کبد یا کلیه
- ایدز و HIV
- کلسیم بالای خون
- کم کاری تیروئید
- COPDیا بیماری انسدادی ریوی
- نارسایی قلبی
- سرطان معده یا روده
- هپاتیت
- عوارض جانبی داروها
بی‌اشتهایی درکنار سایر علائم گوارشی نظیر اسهال یا یبوست یکی از عوارض شایع بسیاری از داروهاست؛ عارضه‌ای شایع هنگامی که دارو از معده یا دستگاه گوارش فرد عبور می‌کند. داروها و درمان‌هایی که می‌توانند باعث بی‌اشتهایی شوند:
- داروهای آرامبخش
- برخی آنتی‌بیوتیک‌ها
- داروهای شیمی درمانی
- کدئین
- مورفین
- رادیوتراپی به ناحیه‌ی شکم
افرادی که به تازگی یک جراحی وسیع انجام داده اند، ممکن است تا مدتی احساس بی‌اشتهایی بکنند. این می‌تواند از عوارض داروهای بی‌هوشی باشد. استفاده از برخی مخدرها نظیر کوکائین، کانابیس، هروئین و آمفتامین هم می‌توانند باعث بی‌اشتهایی شوند.
دلایل فیزیولوژیک بی اشتهایی
فاکتورهای فیزیولوژیک و علت‌های روانی تاثیر زیادی بر روی اشتهای فرد دارند. از جمله:
- افسردگی
- عصبی بودن
- حملات پانیک
- اضطراب
- سن
بالا رفتن سن می‌تواند یکی از علت‌های کاهش اشتها باشد. این می‌تواند به دلیل تغییرات بدن و یا استفاده از داروها باشد. این تغییرات شامل:
- سیستم گوارشی
- هورمون‌ها
- حس بویایی و چشایی
- برخی سرطان‌ها
بی‌اشتهایی می‌تواند از علائم مهم برخی سرطان‌ها نظیر پانکراس، تخمدان و معده باشد. علاوه بر بی‌اشتهایی فرد ممکن است هر یک از موارد زیر را تجربه کند:
- درد معده
- سوزش سر دل
- زود سیر شدن
- خون در مدفوع
- کاهش وزن ناخواسته
- خستگی مفرط
- زردی پوست یا چشم‌ها
افرادی که هر یک از موارد گفته شده را تجربه کنند بهتر است با یک پزشک مشورت کنند تا علت آن را پیدا کنند.
درمان بی‌اشتهایی
پزشک ممکن است از درمان‌های خاصی برای افزایش اشتها و برطرف شدن سایر علائم نظیر حالت تهوع استفاده کند. اگر افسردگی یا عصبی بودن باعث بروز علائم شده است، داروهای ضدافسردگی و یا گفتگو درمانی می‌توانند مناسب باشند. اگر پزشک به بیماری مهمی شک کند ممکن است از داروی خاصی استفاده کند و یا روش درمانی را تغییر دهد.
روش‌های خانگی درمان بی‌اشتهایی
1.وعده‌های غذایی کوچک‌تر و با فواصل کمتر استفاده کنید.
خوردن سه وعده‌ی غذایی بزرگ برای کسی که دچار بی‌اشتهایی است کمی چالش برانگیز است. شاید بهتر باشد به جای این کار از وعده‌های غذایی کوچک‌تر و با فواصل کمتر استفاده کنید. بعد از گذشت مدت زمانی می‌توانید میزان کالری هر یک از وعده‌ها را بیشتر کنید.
2.دقت کنید که این وعده‌ها حاوی کالری و پروتئین کافی باشند.
افرادی که دچار بی‌اشتهایی می‌شوند ممکن است چیپس و پفک و سایر تنقلات را جایگزین وعده‌های غذایی کنند. گرچه این مواد اشتها برانگیز بنظر می‌رسند اما فاقد مواد غذایی مفید برای بدن هستند. در مقابل بهتر است غذاهایی را جایگزین کنید که حاوی کالری و پروتئین و سایر مواد موردنیاز بدن هستند.
3.مایجات مصرف کنید.
مصرف وعده‌های مایع مثل سوپ یا آش در زمان بی‌اشتهایی انتخاب بهتری باشد.
4. ادویه اضافه کنید.
اضافه کردن ادویه ها یا طعم دهنده‌های خاص ممکن است شما را برای خوردن غذا بیشتر ترغیب کند.
5.در محیط دوستانه غذا بخورید.
خوردن غذا در یک محیط آرام یا دوستانه ممکن است لذتبخش‌تر باشد. برای این که غذا خوردن برایتان هیجان انگیزتر باشد، می‌توانید از دوستان یا خانواده‌تان بخواهید تا شما را همراهی کنند. اگر برایشان امکانپذیر نبود، خوردن غدا را همراه با تماشای تلویزیون امتحان کنید. این روش‌ها کمک می‌کنند تا توجه شما از غذا خوردن پرت شود.
6.ورزش کنید.
ورزش‌های کوتاه مثل پیاده‌روی می‌توانند در مواردی اشتها را افزایش دهند.
7.برای وعده‌های غذایی‌تان برنامه ریزی کنید.
اگر احساس گرسنگی نکنید ممکن است سراغ غذا هم نروید. از طرفی اگر دچار بی‌اشتهایی شوید، ممکن است احساس گرسنگی نکنید. برای جلوگیری از این کار بهتر است وعده‌های غذایی را بطور منظم بنویسید و وعده‌ی غذایی بعدی را به خودتان یادآوری کنید. از طرف دیگر داشتن برنامه‌ی غذایی مناسب به تحریک اشتها کمک می‌کند و باعث می‌شود مواد غذایی لازم را روزانه و به مقدار کافی دریافت کنید.
8. صبحانه را فراموش نکنید.
طی مطالعه‌ای که اخیرا انجام شده ثابت شده است حذف وعده‌ی غذایی صبحانه ممکن است باعث شود در طول روز کمتر غذا بخورید که مغایر با چیزی است که می‌خواهید.
9. کمتر فیبر بخورید.
خوردن فیبر زیاد باعث زود سیر شدن و از طرفی دریافت کمتر کالری می‌شود. خوردن فیبر زیاد برای افرادی که به دنبال کاهش وزن هستند مناسب است. باوجود این که رژیم‌های غذایی پر از فیبر برای عملکرد بهتر دستگاه گوارشی توصیه می‌شوند، اما در صورت مصرف می‌توانند عملکرد دستگاه گوارش را کند و شما را برای مدت طولانی‌تری سیر نگه دارند. استفاده از رژیم کم‌فیبر باعث می‌شود کمتر احساس سیری کنید و به شما اجازه می‌دهد در طول روز بیشتر غذا بخورید.
چه زمانی برای درمان بی اشتهایی به پزشک مراجعه کنیم؟
بی‌اشتهایی مزمن می‌تواند باعث سوتغذیه و کاهش وزن ناخواسته شود. در این صورت بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا دچار عوارض بی‌اشتهایی نشوید. اگر همراه با بی‌اشتهایی هر یک از موارد زیر را تجربه کردید، بهتر است به یک پزشک مراجعه کنید:
-درد شکم
-تب
-تنگی نفس
-سرفه
-ضربان قلب نامنظم و یا سریع
چه زمانی نیاز به درمان اورژانسی بی اشتهایی داریم؟
هر زمان که دچار کاهش وزن ناخواسته شدید باید سریعا به یک پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر بی‌اشتهایی شما ناشی از افسردگی، مصرف الکل و یا مشکلات مربوط به خوردن مثل بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی است، لازم است فورا با یک پزشک مشورت کنید.
جمع بندی
مردم می‌توانند به دلایل بسیار زیاد و مختلفی به بی‌اشتهایی دچار شوند. برخی از این علل کوتاه مدت اند نظیر سرماخوردگی، عفونت‌ها، عوارض جانبی داروها و مسمومیت غذایی. برخی از آن‌ها نظیر سرطان و یا دیابت بلندمدت اند و نیاز به درمان‌های اختصاصی و طولانی مدت دارند. بی‌اشتهایی ممکن است با علائم دیگری نظیر خستگی و یا کاهش وزن همراه باشد. اگر فرد نگران بی‌اشتهایی است بهتر است به یک پزشک مراجعه کند. درمان بی‌اشتهایی بنا به علت زمینه‌ای متفاوت است. با این حال استفاده از وعده‌های غذایی کوچک با فواصل کم به جای سه وعده اصلی و مصرف مایعات می‌تواند در بهبود علائم بی‌اشتهایی کمک‌کننده باشد.
