تغذیه مناسب سالمندان کلید اثربخشی واکسن کرونا

این روزها که واکسیناسیون بر علیه کرونا در تمام کشورها آغاز شده و به خصوص سالمندان که آسیب پذیرترین گروه در برابر این بیماری هستند در الویت واکسیناسیون قرار دارند، بررسی هایی صورت گرفته است تا مشخص کند چه شرایطی در بدن فرد لازم است تا واکسیناسیون بیشترین اثرگذاری را در مهار بیماری داشته باشد. نگرانی اصلی در سالمندان احتمال پاسخ ضعیف در افراد مسن مبتلا به ضعف عمومی یا دارای سوتغذیه است که باعث کاهش اثربخشی واکسیناسیون می شود.

افراد مسن دارای پاسخ ایمنی ضعیفی هستند و مشخص شده است که سالمندان کمتر از میانسالان به بسیاری از واکسنها از جمله واکسن آنفلوانزای فصلی پاسخ مناسب می دهند. نتایج آزمایش هایی که بر میزان اثر گذاری واکسن آکسفورد بر سالمندان سالمتر انجام شده نمی تواند برای تمام جمعیت سالمندی در نظر گرفته شود چون در انتخاب گروه های مورد تحقیق این بررسی ها کسانی انتخاب شده اند که عوارض و بیماری های کمتر داشته اند و نمی توان آنها را به عنوان نمایندگان گروه های سالمندی مثلا کسانی که در خانه های سالمندان نگهداری می شوند در نظر گرفت. با این حال در بررسی صورت گرفته در هر دو گروه سنی 56 تا 70 سال و در گروه بالاتر از 70 ساله ای که به آنها یک دوز واکسن آکسفورد تزریق شده بود در مقایسه با افراد 18 تا 55 ساله ، پاسخآنتی بادی IgG کمتر و تیتر آنتی بادی خنثی کننده کمتری دیده شد ه است. . از این رو ، در شرایط دنیای واقعی ، افراد مسن ضعیف تر ممکن است محافظت بالینی مطلوب از واکسن را نداشته باشند و منابع ممکن در واقع به هدر رود. پاسخ های ضعیف واکسیناسیون در افراد مسن تنها به ضعف کلی و شکنندگی سالمندان مربوط نمی شود که به راحتی قابل اصلاح نیست .پاسخ ضعیف به واکسیناسیون به کمبود ریز مغذی ها هم مربوط می شود که خوشبختانه قابل رفع است.

پاسخ ایمنی موثر در افراد دریافت کننده واکسن به یک وضعیت تغذیه ای مناسب بستگی کامل دارد. سازمان ایمنی غذایی اروپا بر اساس ارزیابی های علمی ،نقش موثر ریز مغذی ها شامل ویتامین های A (و بتا کاروتن پیش ساز آن، ، B6 ، B9 فولات) ، B12 ، C و D و مواد معدنی روی ، سلنیوم آهن و مس را ، Se ، Fe و Cu را در عملکرد طبیعی سیستم ایمنی بدن اثبات شده می داند.. ثابت شده است که هر یک از این ریز مغذی ها و همچنین ویتامین E چندین نقش اساسی در حمایت از سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر عفونت دارند. . در بررسی های جامع صورت گرفته مشخص شده که هر ریز مغذی چگونه و بر اساس چه مکانیسمهایی در تقویت عملکرد سیستم ایمنی اثر دارد .
در مطالعات انسانی ، به ویژه در افراد مسن ، به خوبی نشان داده شده که چگونه کمبود این ریز مغذیها از جمله ویتامین B6 ، ویتامین C ، Zn با ایجاد اختلال در وضعیت شاخص های ایمنی اثر می گذارند. این اختلالات با واکنش های ضعیف نسبت به واکسن مرتبط است. به عنوان مثال ، یک بررسی سیستماتیک و متاآنالیز از 9 مطالعه که 2367 نفر را شامل می شد ، نشان داد که کمبود ویتامین D در کسانی که این کمبود را داشتند ، باعث محافظت کمتر در زیر گونه H3N2 ویروس آنفلوانزای A و ویروس آنفلوانزای B شده است. به نظر می رسد که نیاز سیستم ایمنی برای عملکرد مناسب به ویتامین های C ، D و E همراه با Zn و Se بیش از مقادیری است که معمولاً از طریق رژیم غذایی می توان به دست آورد ، به عنوان مثال مصرف بیشتر از نیاز سلنیوم با بهبود عملکرد سلنو پروتیین ها باعث می شود که مبتلایان به کووید 19 سریعتر بهبود پیدا کنند.

یک رابطه علت و معلولی بین وضعیت ریز مغذی ها و پاسخ های واکسیناسیون از طریق آزمایش های کنترل شده تصادفی نشان داده شده است. چنین آزمایشاتی در افراد مسن پاسخ بهتری نسبت به واکسیناسیون پس از مداخله تغذیه ای نشان داده است. به عنوان مثال ، یک آزمایش کنترل شده تصادفی برای دو گروه سالمندان 65 تا 85 ساله انجام شد. در این بررسی به یک گروه روزانه 5 واحد میوه و سبزی و به گروه دیگر 2 واحد میوه و سبزی داده شد.نتیجه بدست آمده نشان داد که پاسخ به واکسیناسیون پنوموکوک در گروه مصرف کننده مقدار بیشتر میوه و سبزی بیشتر بوده است. است. در مطالعه دیگری  در مورد ویتامین Eمشخص شد پاسخ به برخی واکسنها در سالمندان بالای 65 سال که روزانه 60 تا 200 میلیگرم ویتامین e دریافت می کردند در مقایسه با گروهی که دارو نما دریافت می کردند ؛ بیشتر و بهتر شده است.

کمبود های تغذیه ای و سوء تغذیه در افراد مسن شایع است. متاسفانه بررسی قابل اعتمادی که میزان و چگونگی این کمبودها را در سالمندان ایرانی نشان دهد وجود ندارد اما بر اساس بررسی هایی که در کشورهای اروپایی بر سالمندان انجام شده این کمبودها به صورت گسترده دیده شده است.
در یک بررسی سیستماتیک از میزان مصرف و کمبود هشت عنصر کمیاب در بزرگسالان 60 سال به بالا در هفت کشور غربی ، کمبود برای سلنیم، روی ،ید و مس یافت شد ، کمبود روی به طور قابل توجهی در 31 درصد زنان و 49 درصد مردان در جمعیت سالمند و 50 و 66 درصد زنان و مردان تحت مراقبت های نهادی مانند خانه های سالمندی مشاهده شد .نسبت قابل توجهی از هر دو گروه کمبود آهن ، ید و مس را نشان دادند . به خصوص در انگلستان ، بررسی ملی رژیم غذایی و تغذیه 2019 “بدتر شدن مداوم در رژیم های غذایی و کمبود مزمن چندین ماده مغذی دخیل در حمایت از عملکردهای ایمنی طبیعی” را نشان داد. این ویتامینها شامل ویتامین های A ، B12 ، C و D و مواد معدنی کمیاب روی ، سلنیوم و مس بودند . چنین کمبودهای ریز مغذی ای ممکن است اثر بخشی واکسن های COVID را کاهش دهد.

بر اساس این مطالعات و به منظور افزایش کارآیی واکسن تزریق کووید 19 توصیه می شود ;که یک مکمل غذایی حاوی ویتامین های A ، B6 ، B9 ، B12 ، C ، D و E و مواد معدنی Zn ، Cu ، Se و Fe برای همه افراد بالای 70 سال به صورت رایگان برای یک دوره یک ماهه شامل 2هفته قبل و 2 هفته بعد از دریافت واکسن توسط سیستم بهداشتی به سالمندان ارائه شود. هزینه اضافی تهیه مکمل آن دسته از مواد مغذی مهم برای عملکرد سیستم ایمنی بدن که احتمالاً در افراد مسن ناکافی یا کمبود خواهند بود ، سرمایه ای ناچیز برای اطمینان بهتر از پاسخ واکسن قوی خواهد بود. عرضه 45 روزه این مکمل که بصورت عمده خریداری می شود ، سود بالقوه بالایی را به همراه خواهد داشت و فقط هزینه کمی را به هر برنامه واکسیناسیون اضافه می کند. قیمت واکسنهای تزریقی بسیار بیشتر از این مبالغ است.