بیماری میکروسفالی (Microcephaly) یکی از نادرترین بیماری‌های نورونولوژی یا عصبی است، که سالانه درصد بسیار کمی از نوزادان جهان را درگیر خود می‌کند. نوزادان یا کودکانی که به این بیماری مبتلا هستند، معمولا در مقایسه با هم سن و سالان خود سایز سر کوچک‌تری دارند.
البته ناگفته نماند که در بسیاری از کودکان مبتلا به بیماری میکروسفالی مغز نیز متناسب با سایز سر رشد می‌کند. از این رو کودکان مبتلا به میکروسفالی ممکن است با مشکلات نارسایی مغزی نیز دست و پنجه نرم کنند.
از آنجایی که آشنایی با علت بروز بیماری میکروسفالی، و راه‌های تشخیص و درمان آن می‌تواند به شما کمک کند تا در صورت مواجهه با این مشکل عملکرد صحیحی داشته باشید،
مفهوم بیماری میکروسفالی چیست؟
فقدان یا کمبود رشد سلول‌های مغزی غالبا تحت عنوان بیماری میکروسفالی شناخته می‌شود. از این رو بیماری میکروسفالی منجر به آسیب‌دیدگی سر کودک می‌شود.
لازم به ذکر است که هیچ درمان قطعی برای بیماری میکروسفالی وجود ندارد. بنابراین در صورت ابتلای کودک به این بیماری، تنها می‌توان با کنترل به موقع از پیشرفت آن پیشگیری کرد.
بیماری میکروسفالی از جمله بیماری‌های ایجاد شده در زمان کودکی است. به این ترتیب که قسمت جمجمه کودک نسبت به هم سالان خود کوچکتر دیده می‌شود.
امکان بروز میکروسفالی هم در دوران کودکی و هم در دوره جنینی وجود دارد. از این رو رشد مغز کودک نیز تا جایی که جمجمه اجازه دهد، ادامه می‌یابد و سپس متوقف می‌شود.
علت بروز بیماری میکروسفالی چیست؟
در حالت کلی بروز بیماری میکروسفالی هیچ دلیل مشخصی ندارد. اما مطالعات انجام شده بر روی کودکان و نوزادان مبتلا به این بیماری نشان داده است که در حالت کلی سه عامل اصلی می‌توانند منجر به بروز میکروسفالی در کودکان و نوزادان شوند.
- اختلالات کروموزومی
همانگونه که می‌دانید اختلال‌های ژنتیکی و کروموزومی والدین نقش موثری در بروز اختلالات کروموزومی کودکان دارد.
هر چند بسیاری از ما با شنیدن اختلالات کروموزومی تنها به سندروم داوون فکر می‌کنیم، اما حقیقت این است که بروز سندروم داون نیز به خودی خود می‌تواند نشانه‌ای از وجود بیماری میکروسفالی در نوزاد باشد. - عوامل موثر در دوره جنینی
دوران بارداری یکی از مهم‌ترین دوران زندگی هر بانویی است. زیرا بخش مهمی از رشد ذهنی کودک در دوران قبل از تولد صورت می‌گیرد. از این رو بروز هر گونه اختلال برای مادر می‌تواند جنین او را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
ابتلای مادر باردار به بیماری‌های عفونی نظیر سرخجه، تغذیه نامناسب، کم خونی، مواجهه با تشعشعات خطرناک، کاهش اکسیژن مورد نیاز جنین و … از جمله عواملی هستند که می‌توانند در رشد مغزی جنین در دوران بارداری اختلال ایجاد کنند. - عوامل موثر در دوران پس از تولد
در برخی موارد نادر ممکن است که کودک قبل و بعد از تولد هیچ گونه علائمی از رشد نامناسب مغزی نداشته باشد. اما بسته شدن زود هنگام درز جمجمه در دوران کودکی منجر به بروز مشکلات مغزی از جمله بیماری میکروسفالی در او می شود.
میکروسفالی چه علائمی دارد؟
اکثریت قریب به اتفاق پزشکان معتقدند که کوچکی سر نوزاد یا کودک نسبت به همسالان خود اصلی‌ترین نشانه بیماری میکروسفالی است. البته این کوچک بودن مقیاس سر نوزاد معمولا نسبت به استاندارد خاصی سنجیده می‌شود. بنابراین هر کوچکی جزئی نباید به عنوان بیماری میکروسفالی در نظر گرفته شود.
علاوه بر این برخی دیگر از نشانه‌هایی که می‌توانند چراغ سبزی از وجود بیماری میکروسفالی در کودک شما باشند، شامل موارد زیر است:
- اختلال در یادگیری و کم توانی ذهنی
- تاخیر در یادگیری تکلم
- تشنج شدید و مکرر
- کند بودن یادگیری عملکردهای جسمی و فیزیکی
- کندی یادگیری و اختلال عملکردهای ذهنی
- داشتن جثه کوچک جسمی نسبت به سن
- مشکلات بینایی
- اختلالات شنوایی
- مشکلات در خوردن غذا
- مشکلات بلع
- مشکل در هماهنگی حرکتی
- مشکل در تعادل
- بیش فعالی
- اسپاسم عضلانی
- لرزش بازوی دست و پا
- گریه‌های شدید و بسیار بلند
تشخیص بیماری میکرو سفالی به چه ترتیبی انجام می‌شود؟
تشخیص بیماری میکروسفالی بسته به شرایط بیماری ممکن است در دوران بارداری و یا پس از تولد نوزاد صورت گیرد.
معمولا اندازه‌گیری دور سر جنین در سه ماهه آخر بارداری که طی سونوگرافی انجام می‌شود، اصلی‌ترین راه تشخیص بیماری میکروسفالی توسط پزشک است.
پس از تولد نیز اندازه‌گیری دور سر کودک بر اساس جدول استاندارد تعیین شده اصلی‌ترین راه تشخیص میکروسفالی کودک است. هر چند برای اطمینان از تشخیص صورت گرفته معمولا انجام سی‌تی‌‌اسکن و ام‌آر‌آی نیز توسط پزشک تجویز می‌شود.
درمان بیماری میکروسفالی به چه ترتیبی انجام می‌شود؟
همانگونه که پیش‌تر نیز به این موضوع اشاره کردیم، بیماری میکروسفالی هیچ درمان قطعی ندارد. بنابراین تنها می‌توان با بهبود علائم به کنترل آن پرداخت. در ادامه راهکارهای درمانی به کار رفته برای این بیماری مورد بررسی قرار می‌گیرند.
دارو درمانی
امکان کنترل و کاهش شدت برخی از علائم میکروسفالی مانند تشنج و بیش فعالی از طریق دارو درمانی وجود دارد.
جراحی
در صورت امکان و به تشخیص پزشک، در برخی از مواقع انجام جراحی برای باز کردن درز جمجمه می‌تواند از بسته شدن زود هنگام این درز جلوگیری کرده و امکان ادامه رشد مغز کودک را فراهم آورد.
توانبخشی
شرکت در جلسات توانبخشی به کودک کمک می‌کند تا از نهایت توانایی خود برای کنترل شرایط استفاده کند. به این ترتیب فرآیند یادگیری نیز بهبود خواهد یافت. توانبخشی کودک مبتلا به بیماری میکروسفالی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- کاردرمانی
- گفتار درمانی
- شنوایی سنجی
- بینایی سنجی
- فیزیوتراپی
آیا امکان پیشگیری از بیماری میکروسفالی وجود دارد؟
هر چند میکروسفالی یک بیماری نورونولوژی و ژنتیکی است، اما آگاهی از مواردی که احتمال بروز این بیماری را افزایش می‌دهد، می‌تواند در پیشگیری از بروز آن موثر باشند. در ادامه برخی از عواملی را که احتمال بروز میکروسفالی را افزایش می‌دهند، با شما به اشتراک می‌گذاریم:
- مصرف مواد مخدر سنتی و صنعتی
- مصرف الکل
- عدم انجام آزمایش ژنتیکی به ویژه در زوج‌های مستعد
- عدم انجام معاینات پزشکی لازم قبل و حین بارداری
- ابتلا به عفونت‌های مختلف
