پیشگیری از بارداری یعنی استفاده از ابزار، دارو، مواد، روش های جنسی یا عمل جراحی به منظور جلوگیری از تشکیل نطفه یا حاملگی است. افراد با این روش می توانند زمان بچه دار شدن را انتخاب کنند. ابزار و روش های مختلفی برای زنان و مردان وجود دارد که به پیشگیری از بارداری کمک می کند.
بعضی روش ها بیشتر از بقیه قابل اطمینان هستند. در اغلب موارد، میزان تاثیر یک شیوه به میزان دقت هنگام استفاده از آن بستگی دارد.
به طور مثال، اگر از قرص ضد بارداری درست استفاده شود، در ۹۹ درصد از موارد موثر عمل می کند. با این حال، از آنجایی که افراد دچار اشتباه میشوند، سالانه ۹ زن با وجود استفاده از این قرص باردار می شوند.
در این مقاله به روش های مختلف پیشگیری از بارداری می پردازیم. نرخ واقعی میزان اثرگذاری هر روش آورده شده و خطای انسانی نیز در نظر گرفته شده است.
حقایق کوتاه درمورد پیشگیری از بارداری
- پیشگیری از بارداری به افراد کمک می کند تا زمان بارداری را تعیین کنند.
- روش های مختلفی، اعم از ابزارهای پیشگیری، دارو و روش های سنتی، برای این کار وجود دارد.
- میزان اثرگذاری متغیر است و اغلب به میزان دقت در حین اجرای روش بستگی دارد.
- فقط کاندوم مردانه در برابر بیماری های مقاربتی مصونیت ایجاد می کند.
۱. روش های طبیعی پیشگیری از بارداری
روش سنتی شامل هیچگونه ابزار یا دارو نیست.
خودداری: پرهیز جنسی به معنی اجتناب از دخول است.
بیرون کشیدن: این روش که جماع منقطع نیز نامیده می شود مربوط به زمانی است که مرد ذکر را از مهبل خارج می کند تا انزال بیرون از مهبل رخ دهد. به طور نظری، این روش مانع از تخلیه ی اسپرم در مهبل می شود.
به گفته خدمات کنترل جمعیت آمریکا، هر سال، از بین ۱۰۰ خانمی که از این روش استفاده می کنند، ۲۰ نفر حامله می شوند.
به عبارت دیگر، بیرون کشیدن ۸۰ درصد موثر است اما به میزان دقت و تداوم آن بستگی دارد.
برای بروز حاملگی لزوما ذکر نباید وارد مهبل شود. مثلا، اگر پیش از عمل جنسی اسپرم وارد مهبل شود، حاملگی رخ می دهد.
۲. ابزارها
ابزارهای پیشگیری مانع از رسیدن اسپرم به تخمک می شود. ممکن است این ابزار حاوی موادی باشد که اسپرم را از بین می برد.
کاندوم مردانه
کاندوم مردانه مانند سد مانع از ورود اسپرم به مهبل می شود و از حاملگی پیشگیری می کند. مرد قبل از دخول آن را روی آلت خود می کشد. جنس کاندوم از پلییورتن یا لاتکس است.
همچنین به پیشگیری از انتقال بیماری های مقاربتی نیز کمک می کند.
میزان اثرگذاری آن ۸۲ درصد است. از هر ۱۰۰ خانم، ۱۸ نفر با وجود استفاده شریک آن ها از کاندوم حامله می شوند.
کاندوم را میتوان از داروخانه، سوپرمارکت یا سایر فروشگاه ها خریداری کرد. ارائه دهندگان خدمات بهداشتی نیز گاهی به صورت رایگان آن را در اختیار مردم قرار می دهند. همچنین می توان کاندوم را به صورت آنلاین خریداری نمود.
کاندوم زنانه
کاندوم زنانه، یا فمیدوم، از جنس پلییورتن است. در دو طرف آن حلقه انعطاف پذیر تعبیه شده است. یک حلقه پشت لگن خاصره قرار می گیرد تا کاندوم را سر جای خود نگه دارد و حلقه ی دیگر بیرون مهبل باقی می ماند.
ممکن است قبل از دخول ماده اسپرم کش در مهبل قرار گیرد. این مواد اسپرم را به صورت شیمیایی از بین می برد. می توان از این محصول به تنهایی یا در کنار ابزار فیزیکی پیشگیری استفاده کرد.
کاندوم زنانه ۷۹ درصد اثرگذار است. سالانه حدود ۲۱ زن با این روش حامله می شوند.
پیدا کردن فمیدوم نسبت به کاندوم سخت تر است. تنها کاندوم زنانه موجود FC2 است که به تایید اداره ی غذا و دارو آمریکا رسیده است. بعضی ارائهدهندگان خدمات بهداشتی کاندوم زنانه را تامین می کنند یا می توانید با داشتن نسخه آن را از داروخانه تهیه کنید. همچنین می توانید کاندوم زنانه را از وبسایت آمازون یا FC2 به صورت آنلاین خریداری کنید.
اسفنج
اسفنج جلوگیری از بارداری وارد مهبل می شود. قسمت گود آن باعث می شود بالای رحم قرار بگیرد. فوم با استفاده از دستگاه درون مهبل می رود. این فوم قابلیت از بین بردن اسپرم را دارد و اسفنج مانند سد مانع از رسیدن اسپرم به تخمک می شود.
از هر ۱۰۰ خانمی که از اسفنج استفاده می کنند، بین ۱۲ تا ۲۴ نفر حامله می شوند.
اگر زن یک بار بچه دار شده باشد، احتمال تاثیر اسفنج پایین می آید.
دیافراگم
دیافراگم یک ابزار لاستیکی نیم دایره مانند است که وارد مهبل می شود و بالای رحم قرار می گیرد.
دیافراگم پشت لگن خاصره چفت می شود و یک حلقه محکم ولی انعطاف پذیر دارد که به فشار آوردن روی دیواره مهبل کمک می کند.
اگر از دیافراگم همراه با اسپرم کش استفاده شود، ۸۸ درصد موثر واقع می شود اما به تنهایی ۷۷ تا ۸۳ درصد موثر است.
کلاهک دهانه ی رحم
این وسیله که شبیه به انگشتانه و از جنس لاتکس است روی دهانه رحم قرار می گیرد و مانع از ورود اسپرم به رحم می شود. قبل از قرار دادن این وسیله روی دهانه رحم، که از طریق مکش سر جایش ثابت می شود، باید تا یک سوم آن را با ماده اسپرم کش پر کرد.
میزان اثرگذاری آن درصورت استفاده همراه با اسپرم کش ۸۸ درصد و بدون آن ۷۷ تا ۸۳ درصد است.
تزریق
آمپول ضد بارداری نوعی داروی حاوی پروژسترون است که تاثیر طولانی مدت ولی قابل جبران دارد. نام این دارو دپو پرورا است که به نام آمپول دپو یا DMPA نیز شناخته می شود.
میزان اثرگذاری آن ۹۴ درصد است و احتمال بارداری با از بین رفتن اثر آمپول افزایش می یابد. یادتان باشد بعد از سه ماه دوباره نوبت تزریق بگیرید تا تاثیر دارو تضمین شود.
این دارو در برابر بیماری مقاربتی مصونیت ایجاد نمی کند.
۳. انواع دارو
این روش از قرص گرفته تا ابزاری که توسط پزشک متخصص زنان تعبیه می شود متغیر است. برای استفاده از این نوع ابزار باید به ارائه دهندگان خدمات بهداشتی مراجعه کنید.
ابزار درون زهدانی (IUD)
IUD یا coil یک وسیله ی کوچک، انعطاف پذیر و T شکل است که توسط پزشک زنان در رحم قرار می گیرد. دو نوع از آن وجود دارد:
IUD مسی از خود مس آزاد می کند که اسپرم را از بین می برد و تا ۱۰ سال موثر است.
IUD هورمونی حاوی پروژستین است که با ضخیم ساختن مخاط دهانه رحم و نازک کردن دیواره رحم مانع از رسیدن اسپرم به تخمک و بارور کردن آن می شود.
این وسیله تا زمانی که فرد نخواهد باردار شود در رحم باقی می ماند.
بسته به نوع ابزار، مدت زمان کاربرد آن از ۳، ۵ تا ۱۰ سال متغیر است و بیشتر از ۹۹ درصد موثر واقع می شود.
قرص ضد بارداری
قرص ضد بارداری ترکیبی هر روز مصرف می شود و حاوی دو هورمون، استروژن و پروژستین، است. این هورمون ها مانع از آزادسازی تخمک یا تخمکگذاری می شوند. همچنین دیواره رحم را نازکتر می کنند.
میزان تاثیر آن روی بانوان به طور میانگین ۹۱ تا ۹۵ درصد است.
چسب ضد بارداری
این برچسب روی پوست گذاشته می شود و هورمون استروژن و پروژستین مصنوعی تولید می کند.
برچسب هر هفته به مدت ۳ هفته متوالی، معمولا روی شکم یا باسن، قرار می گیرد. در هفته چهارم نباید از برچسب استفاده کرد تا قاعدگی صورت بگیرد. این برچسب به راحتی قابل دسترس است.
میزان تاثیر آن ۹۱ درصد تخمین زده شده است.
حلقه ی واژن
حلقه ی ضد بارداری نوعی حلقه ی انعطاف پذیر از جنس پلاستیک است که طی ۳ هفته دوز پایینی از استروژن و پروژستین ترشح می کند و مانع از تخمک گذاری می شود و مخاط دهانه ی رحم را ضخیم می کند تا اسپرم نتواند به راحتی حرکت کند.
زن باید به مدت ۳ هفته حلقه را در واژن قرار دهد و یک هفته طی قاعدگی آن را بردارد.
این حلقه تحت عنوان NuvaRing نیز شناخته میشود که نام تجاری حلقه ضد بارداری ساخت Organon است.
میزان اثرگذاری حلقه ی واژنی ۹۹ درصد است اما احتمال خطای انسانی این درصد را به ۹۱ کاهش می دهد.
ایمپلنت
میله ای با هسته پروژستین که آن را به تدریج آزاد می کند. ایمپلنت زیر پوست بازوی بانوان قرار می گیرد.
ایمپلنت تا ۴ سال تاثیر دارد اما هر زمان که فرد بخواهد می توان آن را برداشت و بعد امکان حاملگی وجود دارد.
در ۹۹ درصد از موارد در پیشگیری از بارداری موثر عمل می کند اما دربرابر بیماری مقاربتی مصونیت ایجاد نمی کند.
قرص اضطراری
قرص اضطراری ضد بارداری یا «قرص روز بعد» می تواند بعد از دخول از بروز حاملگی پیشگیری کند. این قرص مانع از تخمک گذاری، باروری یا تشکیل نطفه می شود.
قرص اضطراری با روش های پزشکی فرق دارد زیرا بعد از قرار گرفتن تخمک در رحم عمل می کند.
تا ۷۲ ساعت بعد از دخول می توان از این قرص استفاده کرد. طی ۲۴ ساعت اول میزان تاثیر آن ۹۵ درصد است و این تاثیر تا ۷۲ ساعت به ۶۰ درصد کاهش پیدا می کند.
تنها درصورتی باید از قرص اضطراری استفاده کرد که روش های اصلی پیشگیری موثر واقع نشود.
بعضی از افراد این روش را نوعی سقط می دانند زیرا ممکن است تخمک بارور شده باشد.
۴. روش های دائمی پیشگیری از بارداری
عقیم سازی روشی دائمی برای جلوگیری از باروری است.
در زنان
بستن لوله های رحم: نوعی عقیم سازی زنان است. جراح لوله های رحم را می برد، مسدود می کند یا می سوزاند یا از ترکیبی از این روش ها استفاده می کند تا مانع از آبستن شدن فرد در آینده شود.
ایمپلنت لوله های رحم: یک سیم در لوله های رحم قرار می گیرد. با رشد بافت دور سیم، لوله ها مسدود می شود. ممکن است ۳ ماه طول بکشد تا این روش جواب دهد.
عقیم سازی زنان تا بیش از ۹۹ درصد موثر واقع می شود.
در مردان
وازکتومی: به جراحی عقیم سازی مردان وازکتومی می گویند. در این روش لوله هایی که اسپرم به واسطه ی آن ها به مرحله ی انزال می رسد بسته می شود. میزان تاثیر آن بالای ۹۹ درصد است.
وازکتومی گاهی قابل جبران است اما احتمالا در اثر افزایش اسپرم به صورت غیرعادی منجر به قدرت باروری کمتر یا نارسایی مادرزادی می شود.
باورهای غلط درمورد پیشگیری از بارداری
باورهای غلط درمورد پیشگیری از بارداری در طول تاریخ فراوان بوده اما علم حقایق را درمورد بعضی سوء تفاهمات آشکار کرده است.
در دوران قاعدگی نمی توان حامله شد: حامله نشدن زنان در دوران قاعدگی حقیقت ندارد. شاید قدرت باروری طی چند روز اول کاهش پیدا کند اما احتمال حاملگی وجود دارد زیرا اسپرم می تواند تا چند روز در بدن زن باقی بماند.
اگر در وان آب گرم رابطه ی جنسی برقرار کنید حامله نمی شوید: آمیزش جنسی در وان آب گرم یا استخر مانع از بروز حاملگی نمی شود. همچنین هیچ پوزیشن جنسی مانع از بارداری نیست.
ادرار یا دوش گرفتن بعد از سکس مانع از بارداری می شود: دوش گرفتن با هر گونه مواد بعد از آمیزش جنسی مانع از بارداری نمی شود.
اسپرم کش غیر پزشکی: قرار دادن خمیر دندان یا بذر در واژن مانع از حاملگی نمی شود و هرگز نباید برای پیشگیری از بارداری از این مواد استفاده کرد.
سکس بدون دخول، انزال یا ارگاسم بی خطر است: حتی اگر مرد به انزال نرسد، زن می تواند حامله شود. هر زمان که ذکر (یا پیش آب) وارد واژن شود، امکان حاملگی وجود دارد. چه زن به ارگاسم برسد یا نرسد یا عاشق طرف مقابل باشد یا نباشد، احتمال حاملگی وجود دارد.
شیردهی مانع از بارداری می شود: زن می تواند در دوران شیردهی باردار شود البته احتمال آن پایین تر است.
استفاده از دو کاندوم شانس پیشگیری را دو برابر می کند: استفاده از دو کاندوم یا یک کاندوم محکم بیشتر از یک کاندوم مصونیت ایجاد نمی کند. استفاده ی همزمان از کاندوم زنانه و مردان می تواند خطر حاملگی را افزایش دهد زیرا ممکن است در اثر برخورد پاره شوند.
پیشگیری از بیماری
روش های جلوگیری از بارداری ابزار قدرتمندی برای پیشگیری از حاملگی ناخواسته نیز هستند. بعضی روش ها، مانند کاندوم مردانه، خطر بیماری مقاربتی را نیز کاهش می دهد. البته باید به درستی از آن استفاده کرد تا موثر واقع شود.
هیچ کدام از روش های پیشگیری از بارداری ۱۰۰ درصد موثر نیست. ترکیب دو روش، مثلا مصرف قرص و استفاده از کاندوم، مصونیت بیشتری ایجاد میکند و دربرابر بیماری مقاربتی نیز از شما محافظت می کند.
