گرمازدگی شرایطی است که علائم آن شامل تعریق شدید و ضربان قلب سریع و در نتیجه گرم شدن بیش از حد بدن است. این حالت یکی از سه سندرم مربوط به گرماست. در حقیقت گرمازدگی خفیف ترین و گرما گرفتگی (گرفتگی عضلات بر اثر گرما) شدیدترین آن می باشد.
علائم گرمازدگی
علائم گرمازدگی ممکن است به طور ناگهانی یا با گذشت زمان، به خصوص با دوره‌های ورزش طولانی مدت ایجاد شود. علائم و نشانه های احتمالی گرمازدگی عبارتند از:
- پوست خنک، مرطوب و مور مور شده در اثر گرما
- تعریق شدید
- ضعف
- سرگیجه
- خستگی
- نبض ضعیف و سریع
- فشار خون پایین هنگام ایستادن
- گرفتگی عضلات
- حالت تهوع
- سردرد
در چه شرایطی مراجعه به پزشک الزامی است؟
اگر فکر می کنید دچار گرمازدگی شده‌اید، در ابتدا لازم است که :
- تمام فعالیت‌های خود را متوقف کرده و استراحت کنید.
- به مکان خنک‌تری بروید.
- آب خنک یا نوشیدنی‌های ورزشی بنوشید.
در صورت وخیم شدن علائم در طی یک ساعت با پزشک خود تماس بگیرید. اگر با کسی هستید که علائم گرمازدگی دارد، در صورت گیجی یا آشفتگی، از دست دادن هوشیاری یا عدم توانایی در نوشیدن، فوراً به پزشک مراجعه کنید. اگر دمای مرکزی بدن (اندازه گیری توسط دماسنج مقعدی) به ۱۰۴ درجه فارنهایت (۴۰ درجه سانتیگراد) یا بالاتر برسد، به مراقبت‌های پزشکی فوری نیاز خواهید داشت.
علل گرمازدگی
ترکیب گرمای بدن با گرمای محیط دمای مرکزی نامیده می شود. این به معنی دمای داخلی بدن است. بدن برای حفظ درجه حرارت مرکزی طبیعی که تقریباً ۹۸.۶ فارنهایت (۳۷ درجه سانتیگراد) است نیاز به دریافت گرما از محیط یا از دست دادن گرما دارد. در صورت بروز مشکل در عدم توانایی بدن در خنک کردن دمای مرکزی خود، گرمازدگی اتفاق می‌افتد.
در هوای گرم بدن عمدتا با تعریق خنک می شود. تبخیر عرق دمای بدن را تنظیم می کند. با این حال، وقتی در هوای گرم و مرطوب بیش از حد ورزش کنید یا فعالیت سنگین داشته باشید، بدن قادر به خنک کردن خود نخواهد بود. در نتیجه ممکن است دچارگرمازدگی، خفیف ترین نوع بیماری مرتبط با گرما، شوید.
علاوه بر هوای گرم و فعالیت شدید، سایر دلایل گرمازدگی عبارتند از:
- کمبود آب بدن که باعث کاهش توانایی تعریق و حفظ درجه حرارت طبیعی بدن می شود.
- مصرف الکل که می تواند توانایی بدن در تنظیم دما را تحت تأثیر قرار دهد.
- پوشیدن لباس زیاد، به خصوص لباس هایی که اجازه نمی دهند عرق به راحتی تبخیر شود.
چه عواملی سبب تشدید علائم گرمازدگی می‌شود؟
هرکسی ممکن است دچار گرمازدگی شود، اما برخی از عوامل باعث افزایش حساسیت به گرما می شوند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سن بالا یا کم
خطر گرمازدگی در نوزادان و کودکان زیر ۴ سال و بزرگسالان بالای ۶۵ سال بیشتر است. توانایی بدن در تنظیم درجه حرارت در افراد کم سن و سال کاملاً تکامل نیافته است. در افراد مسن نیز ممکن است به دلیل بیماری، داروها یا سایر عوامل این تووانایی کاهش یابد. - داروهای خاص
داروهایی که توانایی بدن در هیدراته ماندن و واکنش مناسب به گرما را تحت تأثیر قرار می دهند. این داروها شامل داروهای مورد استفاده برای درمان فشار خون بالا و مشکلات قلبی، کاهش علائم آلرژی، مسکن ها یا داروهای کاهنده علائم روانپزشکی از جمله داروهای ضد روان پریشی هستند.
به علاوه برخی از داروهای غیرقانونی، مانند کوکائین و آمفتامین نیز می توانند دمای بدن را افزایش دهند. - چاقی
وزن اضافی بر توانایی بدن در تنظیم درجه حرارت تأثیر به سزایی دارد و موجب حفظ گرمای بیشتری می شود. - تغییرات ناگهانی دما
اگر به گرما عادت نداشته باشید، مستعد ابتلا به بیماری های مرتبط با گرما مانند گرمازدگی هستید. سفر از یک منطقه با آب و هوای سرد به مکانی با آب و هوای گرم یا زندگی در منطقه ای که موج گرمای اولیه داشته باشد، فرد را در معرض خطر بیماری مرتبط با گرما قرار می‌دهد. زیرا بدن فرصتی برای عادت به دمای بالاتر نداشته است. - شاخص حرارت بالا
شاخص گرما یک مقدار درجه حرارت واحد است که احساسی را که دمای خارج از منزل و رطوبت به فرد می دهد، در نظر می گیرد. وقتی رطوبت زیاد است، عرق به راحتی تبخیر نمی شود و بدن در خنک سازی با مشکل مواجه شده و فرد را مستعد گرما زدگی و گرماگرفتگی می کند. هنگامی که شاخص گرما ۹۱ درجه فارنهایت (۳۳ درجه سانتیگراد) یا بالاتر است، باید احتیاط کنید تا بدنتان را خنک نگه دارید.
عوارض گرمازدگی
در صورت عدم درمان، گرمازدگی می تواند منجر به گرما گرفتگی شود. در چنین شرایطی یک وضعیت خطرناک که با رسیدن درجه حرارت بدن به ۱۰۴درجه فارنهایت (۴۰ درجه سانتی گراد) یا بالاتر رخ می دهد. گرما گرفتگی نیاز به عملیات فوری پزشکی دارد تا از وارد شدن آسیب دائمی به مغز و سایر اندام های حیاتی که منجر به مرگ می شود، جلوگیری به عمل آید.
پیشگیری از گرمازدگی
می توانید برای جلوگیری از گرمازدگی و سایر بیماری های مرتبط با گرما اقدامات احتیاطی انجام دهید. هنگام افزایش دما، به یاد داشته باشید:
- لباس های سبک و گشاد بپوشید.
پوشیدن لباس اضافی یا تنگ، جلوی خنک شدن بدن را می گیرد. - مواظب آفتاب سوختگی باشید.
آفتاب سوختگی بر توانایی خنک شدن بدن تأثیر می گذارد. بنابراین در فضای باز از کلاه لبه دار، عینک آفتابی و کرم ضد آفتاب با SPF حداقل ۱۵ هر دو ساعت یک بار استفاده کنید. - مصرف مایعات فراوان
هیدراته ماندن به تعریق و حفظ دمای بدن کمک می کند. - احتیاط در مصرف داروهای خاص
اگر داروی مصرفی شما اختلالی در میزان آب بدن یا دفع گرما به وجود می آورد، مراقب مشکلات مربوط به گرما باشید. - داخل اتومبیلی که پارک شده ننشینید.
این یکی از دلایل عمده مرگ های ناشی از گرما در کودکان است. دمای خودرویی که زیر آفتاب پارک شده می تواند در عرض ۱۰ دقیقه، ۲۰ درجه فارنهایت (بیش از ۷/۶ درجه سانتیگراد) افزایش یابد.
نشستن داخل اتومبیل پارک شده در هوای گرم، حتی اگر شیشه ها پایین یا ماشین زیر سایه باشد، ایمن نیست. وقتی ماشین را پارک می کنید برای جلوگیری از ورود کودکان به داخل، آن را قفل نگه دارید.
- در ساعات گرم روز به خود استراحت دهید.
اگر مجبور به انجام فعالیت شدید در روز گرم هستید، مایعات بنوشید و مرتبا در یک مکان خنک استراحت کنید. ورزش یا فعالیت بدنی را در ساعات خنک روز مانند صبح زود یا عصر انجام دهید. - به آب و هوای جدید خو بگیرید.
زمان کار یا ورزش در گرما را تا زمانی که به آن خو می گیرید، محدود کنید. افرادی که به هوای گرم عادت ندارند، مستعد ابتلا به بیماری های مربوط به گرما هستند. چند هفته طول می کشد تا بدن با هوای گرم سازگار شود. - احتیاط در صورت داشتن ریسک فاکتورها
در صورت مصرف دارو یا وجود شرایطی که احتمال بروز مشکلات مربوط به گرما را افزایش می دهد، مانند سابقه بیماری گرمایی قبلی، از گرما بپرهیزید. هنگام مشاهده علائم گرمازدگی نیز سریعا اقدامات لازم را انجام دهید.
اگر در یک رویداد ورزشی بزرگ در هوای گرم شرکت می کنید، اطمینان حاصل کنید که در موارد اضطراری خدمات پزشکی در دسترس است.
نحوه تشخیص گرمازدگی
اگر به دلیل گرمازدگی نیاز به مراقبت پزشکی دارید، این مشکل ممکن است برای پرسنل پزشکی مشخص باشد. در غیر این صورت درجه حرارت مقعدی برای تأیید تشخیص و رد گرما گرفتگی اندازه‌گیری می‌شود. اگر پزشک مشکوک باشد که امکان تبدیل گرمازدگی به گرما گرفتگی وجود دارد، ممکن است به آزمایشات دیگری نیاز باشد. این آزمایش‌ها معمولا یکی از موارد زیر را شامل می‌شود:
- آزمایش خون برای بررسی سطوح پایین سدیم یا پتاسیم خون و محتوای گازهای موجود در خون.
- آزمایش ادرار برای بررسی غلظت و ترکیب ادرار و عملکرد کلیه که می تواند تحت تأثیر گرمازدگی قرار گیرد.
- آزمایشات عملکردی عضله برای بررسی رابدومیولیز – آسیب جدی به بافت عضلانی.
- عکس برداری با اشعه ایکس و تصویربرداری های دیگر برای بررسی آسیب به اندام های داخلی.
درمان علائم گرمازدگی
در بیشتر موارد، با انجام موارد زیر خودتان می توانید گرمازدگی را درمان کنید:
- استراحت در محل خنک
ورود به یک ساختمان با تهویه مطبوع بهترین راه است، اما حداقل یک مکان سایه دار پیدا کنید یا در مقابل پنکه بنشینید. به پشت بخوابید و پاهای خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهید. - نوشیدن مایعات خنک
آب یا نوشیدنی های ورزشی بهترین انتخاب هستند. از مصرف نوشیدنی‌های الکلی بپرهیزید، زیرا کمبود آب بدن را به دنبال خواهند داشت. - اعمال خنک کننده
در صورت امکان دوش آب سرد بگیرید، در وان حاوی آب سرد بنشینید یا حوله آغشته به آب خنک را روی پوست خود قرار دهید. اگر در فضای باز هستید، غوطه ور شدن در یک برکه یا جریان آب خنک می تواند به کاهش درجه حرارت کمک کند. - پوشیدن لباس‌های سبک
هرگونه لباس غیرضروری را کنار گذاشته و اطمینان حاصل کنید که لباس‌تان سبک و غیر چسبان است.
اگر در عرض یک ساعت پس از استفاده از این اقدامات درمانی احساس بهبودی نکردید، سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید.
برای خنک سازی بدن در دمای طبیعی ، پزشک ممکن است از این روش های درمانی استفاده کند:
- غوطه ور شدن در آب سرد
ثابت شده است که حمام آب سرد یا یخ موثرترین روش برای کاهش سریع دمای بدن است. هرچه سریع تر این اتفاق بیفتد، خطر مرگ و آسیب به ارگان های بدن کاهش می یابد. - استفاده از روش‌های خنک کننده تبخیری
اگر دمای بدن در محدوده گرما گرفتگی نیست و حمام آب سرد در دسترس نباشد، کارکنان مراقبت های بهداشتی ممکن است دمای بدن را با استفاده از روش تبخیر کاهش دهند. در حالی که هوای گرم در حال وزش به سمت فرد است، آب خنک روی بدنش می ریزند تا بر اثر تبخیر آن پوست خنک شود. - استفاده از یخ و پتوهای خنک کننده
روش دیگر این است که فرد را در یک پتو خنک کننده مخصوص بپیچند و کیسه های یخ را در کشاله ران، گردن، پشت و زیر بغل قرار دهند تا درجه حرارت پایین بیاید. - داروهایی برای جلوگیری از لرز
اگر روش های درمانی برای کاهش دما باعث لرز شود. پزشک داروی شل کننده عضله مانند بنزودیازپین تجویز می کند. زیرا لرز، دمای بدن را افزایش داده و درمان را بی اثر می کند.
