بررسی سطح کتون (Ketone) خون یکی از آزمایش‌هایی است که پزشکان در صورت لزوم آن را تجویز می‌کنند. بدن انسان اصولاً برای انجام فعالیت های زیستی به گلوکز نیاز دارد. هنگامی که گلوکز در سطح پایینی باشد. یا اگر که گلوکز داشته باشید و انسولین کافی برای کمک به سلول ها برای جذب گلوکز در دسترس نباشد، بدن شروع به تجزیه چربی ها برای تولید انرژی می کند. کتون خون در واقع فرآورده جانبی است که از تجزیه اسیدهای چرب پدید می‌آیند.
افراد مبتلا به دیابت نوع1، در صورت عدم درمان، در معرض خطر گسترش بیماری با اسم کتوآسیدوز دیابتی (DKA) قرار دارند. این شرایط نادر است، اما تحت شرایطی خاص احتمال ابتلای بیماران دیابت نوع2 به DKA نیز وجود دارد.
علایم افزایش کتون خون کدام هستند؟
اگر دیابتی هستید، آنگاه باید از نشانه های بالا رفتن بیش از حد کتون خون آگاه باشید. این علائم عبارتند از :
- خشک شدن دهان
- سطح قند خون بیشتر از ۲۴۰ میلی گرم در دسی لیتر
- تشنگی شدید
- ادرار مکرر
در صورت عدم دریافت به موقع اقدامات درمانی، علایم پیشرفته تری ظاهر می شوند :
- احساس سردرگمی
- خستگی شدید
- تحریک پوست
- تنفس بدبو
- تهوع
- استفراغ
- شکم درد
- مشکل تنفسی
در صورتی که سطوح کتون خون شما همواره بالا است، باید بلافاصله تحت مراقبت های پزشکی قرار بگیرید.
کتون خون چگونه مورد آزمایش قرار می‌گیرد؟
می توان آزمایش خون یا ادرار را با هدف تعیین سطوح کتون را در خانه انجام داد. کیت های آزمایش خانگی برای هر دو حالت در دسترس هستند. البته آزمایش ادرار کماکان متداول ترین روش اندازه گیری کتون، در محیط خانه محسوب می شود. کیت های آزمایش ادرار، بدون نیاز به نسخه پزشک، در اکثر داروخانه ها در دسترس هستند. یا اینکه می توانید به صورت آنلاین نسبت به خرید آن ها اقدام کنید.
در صورت مواجه شدن با هر یک از حالت های زیر، باید آزمایش خون یا ادرار را جهت تعیین غلظت کتون خون انجام دهید :
- قند خون بیشتر از ۲۴۰ میلی گرم / دسی لیتر
- مواجهه با علائم DKA
- احساس مریض بودن یا تهوع، فارغ از غلظت قندخون
جهت انجام آزمایش ادرار، داخل یک ظرف آزمایشگاهی تمیز ادرار کنید. سپس نوار آزمایشگاهی را داخل ادرار فرو ببرید. برای نوزادی که هنوز نحوه ادرار صحیح را یاد نگرفته است، والدین می توانند نوار آزمایشگاهی را روی پوشک مرطوب کودک فشار بدهند، تا نمونه گیری برای سنجش غلظت کتون انجام شود.
نوارهای آزمایش ادرار حاوی ترکیبات شیمیایی خاصی هستند، که پس از واکنش دادن با کتون‌ها، تغییر رنگ می‌دهند. تفسیر نتایج تست، به سادگی و با مقایسه رنگ نوار آزمایشگاهی، با راهنمای رنگب ندی نشان داده شده روی بسته صورت می گیرد. در صورت وجود کتون در ادرار، از این حالت با عنوان کتونوریا یاد می شود.
امکانات لازم برای آزمایش کتون خون از نوع خانگی مهیا هستند. این آزمایش مشابه آزمایش گلوکز با سوراخ کردن انگشت انجام می شود. انگشت با یک سوزن سوراخ می شود و قطره خونی روی ناحیه آزمایش ریخته می شود. پزشکان غالباً توصیه می کنند که افرادی که دیابت شان محرز شده است، سطوح کتون خود را دوبار در روز اندازه گیری کنند.
نتایج آزمایش کتون (Ketone) خون چه معنایی دارد؟
علیرغم اینکه نتایج آزمایش با توجه به شرایط فردی تغییر می کنند، اما در یک نگاه کُلی، نتایج آزمایش کتون این گونه برچسب گذاری می شوند.
| عادی/منفی | کمتر از ۰.۶ میلی مول در لیتر |
| کم تا متوسط | ۰.۶ تا ۱.۵ میلی مول/ لیتر |
| زیاد | ۱.۶ تا ۳ میلی مول/ لیتر |
| خیلی زیاد | بیشتر از ۳ میلی مول/ لیتر |
در صورتی که سطوح کتون شما کم یا متوسط است، با پزشک تان مشورت کنید. در صورتی که سطح کتون خون زیاد یا خیلی زیاد است، در جستجوی خدمات پزشکی اورژانسی باشید.
اگر سطح کتون خیلی بالا باشد چه اتفاقی رخ می دهد؟
کتون ها منجر به اسیدی شدن خون می شوند. خون اسیدی منجر به ایجاد بیماری DKA می شود. جدی ترین عوارض بیماری DKA به شرح زیر هستند : ورم کردن بافت مغز، از دست رفتن هوشیاری، کمای دیابتی و مرگ. به همین دلیل، مهم است که در صورت بالا بودن سطح کتون، حتماً برنامه ریزی لازم برای انجام اقدامات درمانی مورد نیاز را در دستور کار قرار دهید.
درمان سطح بالای کتون
درمان سطوح بالای کتون به شما کمک می کند تا از بستری شدن در بیمارستان به دلیل DKA جلوگیری شود. با پزشک خود تعامل کنید تا بهترین روش مدیریت سطوح متوسط کتون را فرا بگیرید. در صورتی که توانایی درمان خانگی را ندارید یا سطوح کتون شما همچنان افزایش می‌یابد، باید درمان های پزشکی ویژه ای را دریافت کنید. درمان های قابل استفاده به شرح زیر هستند :
۱) جایگزینی سیال درون وریدی
یکی از علایم DKA، افزایش ادرار کردن است. در این شرایط، سیالات بدن از دست می روند. جذب مجدد آب از طریق سیالات درون وریدی، می تواند به رقیق کردن اضافه گلوکز موجود در خون کمک کند.
۲) جایگزینی الکترولیت
هنگامی که شخصی به DKA مبتلا می شود، سطوح الکترولیت بدنش افت پیدا می کند. پتاسیم، سدیم، و کُلر چند نمونه از مواد الکترولیتی هستند. اگر شخصی الکترولیت زیادی از دست بدهد، کارکرد قلب و عضلاتش دچار مشکل می شود.
۳) انسولین
در شرایط اورژانسی، تزریق درون وریدی انسولین به افراد، منجر به افزایش توانایی آن ها برای مصرف گلوکز اضافی موجود در خون و تولید انرژی می‌شود. برای انجام این کار، به آزمایش میزان گلوکز خون، به صورت ساعتی نیاز است. هنگامی که سطوح کتون و اسیدیته خون به حالت عادی برمی گردند، تزریق درون وریدی (IV) ضروری نخواهد بود. بدین ترتیب شما این شانس را خواهید داشت تا روش درمان عادی مبتنی بر انسولین را ادامه بدهید.
DKA ممکن است از طریق بیماری های زمینه ای هم ایجاد شود. برای مثال عفونت یا سایر مشکلات شکمی منجر به تهوع می شوند. در چنین مواردی پزشک درمان هایی را نیز برای بیماری های زمینه ای تجویز می کند.
آیا روشی برای جلوگیری از سطوح بالای کتون وجود دارند؟
مدیریت صحیح و محتاطانه دیابت، امری کلیدی برای جلوگیری از بالا رفتن سطوح کتون است. با انجام اقدامات زیر، سطوح قند خون در حد سالمی باقی می مانند و تولید کتون در پایین ترین حد حفظ می شود.
۱) بررسی منظم سطوح قند خون
پزشک شما تعیین می کند که در چه فواصلی سطح قند خون خود را چک بکنید. معمولاً ۴ – ۶ بار در روز برای سنجش قند خون توصیه می شود. در موارد زیر، باید بیش از حد عادی قند خونتان را چک کنید:
- میزان قند خون تان مرتباً افزایش می یابد
- علائمی از بالا – پایین بودن قند خون در شما مشاهده می شوند.
- دچار بیماری های جدیدی شده اید
۲) دنبال کردن یک برنامه رژیمی سالم
مدیریت کربوهیدرات دریافتی و دوز انسولین مصرفی، در زمره اقدامات حیاتی برای مدیریت دیابت قرار می گیرند. در صورتی که در مدیریت رژیم غذایی تان به کمک نیاز دارید، حتماً با یک متخصص رژیم های غذایی معتبر مشورت کنید.
